- Email: [email protected]
De modis visionem perficiendi
. D lOP T RIC ESC A P.
J 26
VI I.
res, vel potius deb~liores, 9~am nobis perCuadearnul~ dIe oporrere, l1t obJcthtOl Vlcmum reprx fenten t, 111U . to remot iores quam revera lint, appar ent. CAP V T
S
E P TIM V M.
De modis r-vifionem perficicndi. Of1:quam Catis accurate quzfivimus, qua ra" riane vifio fiat j breviter hie repetamu s , B& . _ n? b· . IS qua fi1 o.b oeu1os vonamus o~l1nes c011-' da~()bje&1:t, - " l '~ III tlones requlf itas ad eJl1S perfectlonell1; org~na in;- cognofCentcs, quomodo natura fingulis jam pro[pe"e~ terlora , ~..n. . d· ~ . exterior,,_ rIt) exa~Le per enUln eratlo nem llcanlU S, quant un1 art!. addendum reliquerit. Omni a qux hie attendi debcll" ad tria prirnaria reduci gucunt ; Objecta [eilicet, Orgallll interiora, qux atl:iones illorum recipiunt j & Exterio~: qux has aB:iones di{ponunt, ut quo deeet modo re~l .. pianrur. QE.antum ad objeB:a, (ufficit noffe, alia prop~ .. qua & accell a, r.enlota alia effe & inacce fla; & pr~t ~ ea quxdam magis, qU:Edam minus illurninata j'ur l C~ .. pe adverramus, nobis liberum eiI~, acceffa magis aut ~c:l nus rernovere , lumenque quo ~l1uf1:rantur augere p1 minue re, prout magis commodum eLl: j in aliis a.ute: r" nihil tale licere. Deinde quod atrinet ad organa 1I1tC na, nervos CciIicet & cerebrum, certum eft, illoru 111 0" ftruB:ur:E per artem nihil adjici poffe; neque cniro 11 6 firum aliql1is novum corpus fibi fabricare potea . 8t. ~, .. for~an Medicorum operanonnihil ad inl1nutanda[1laCc~" pons humani conftitutionem potTit juvare, hoc c: c
.Trite in viJione eJfe &onfideran-
,i...
~
~~' ~
0'
127 D lO P T It ICE S e A v. VI I. nes , qua: om &a loeari poffunt, fed etiam oculi partes
(unr, com ple aor . pellucid~ quatuor capita I I.lIor Et omnia qu~ hie curanda fun t, ad d' 1 ""tlii! tedu co. n'<-.l.!0rum prl mu m, Ut om nes ra 11) qU lIn a 1- t;;';iuni (lJ ex unico tan. 'tIiftonem tIlla extremitarum nervi optici fiftuntur, , neque ul~ ~:rf:; :.m , flua~t fieri p~teft ~ll obje~H I?un~o~ quo,adcen cl1im nih q 1d : fi l l~do 1n ipatlo InterJ3 te vlOlenrur m fatis difi ncr~ at, Imagines, quas for ma nt, nunqua nr, ana etunt, nee hdeliter cor pus , aquo em fint , nOll Sec und um , ut ha:c fimulacra magna ta~unt. ultra exiguum il("ld em extenfione loci (ne que cniro upare poffunr) ~ fpatium , quod ell: in oculi fundo, oec enfione.Cerext ttldlineamenrorum & ducruum fuorum poile. quo illa majora, eo melius digno{ci l' III ~uippe, da nervi Ut radiis eantum roboris ad moven oe~tl~m, {enriri poffinr; non tamen t ptlCI capillamenta fir, ut rimis obur vifum Ixdane. Q! !ar tum , ut ex plu ita eoj an~UIl nrur, atque Jtt:IS imagines in oculo fimul fOIme eanr. pae a elll obturu in{picieneibas plurim I I I. ta adhi~uit. ~ ~~tura aueem ut primo profpice~eeore Imbm~l ~tuomo utlS humorl·bus ,#4 urlJd~ prten1ll1 pel luc idis , & nullo col t () CUI xtrinfecus venlen- mo iftorun t Ull1 rep len s, effecit Dt aCtiones,e . anr. f1~oj}extione ad fundum illius perting 1'lt, & qUId .....ts, fine ulIa mutae 11. · h f .!l. . quce In umorum luorum {uperfil '&~ etl3m per re ra~dones, 'f1... U"" ii fecundum quos quod 1m hperficiebus hu nt, hoc egi t, ut rad i pu nao pro vea i, ill; I dd~t. i ~ acticnes ten dun t, ex eodem objecr coe ant ; & con{e,I\eodem nervi optici puneto iterum venientes, tam accurate ~~nt~r reliqui ab a.1iis puncris r. Credere ~. erl potefr, in totidem aliis colligantu efr naturam hac in re qUicquid fieri pot Pt l~.d~bemus, Sed ur. quia nihil in con tra dum experim Po:t. ltl~e, di cau{a, qui nect t1U~ vldemus, illam defeetus minuen colleCl:ione re.. «arlo femper aliquis in hac radiorum 0
0
1
•
•
0
'H
0
•
pe..
128
D
lOP TIll C ESC A P.
V I I.
.'
peritur, vim pupillam tantum artl:andi nobis dedltfe, quantum vehementia luminis permittit. Deindc: p~~ colorem nigrum, quo omnes oculi partes non pellue1 das ,retin~ obver{as, ilnbuit, curavit ne radii ul1i pere• grini verfus, illam refleCl:erentur. Ac denique per l11ut~ .. tionem figllrx oculi effecit, ut lieet objeCl:a jam l11agl~' jam minus removealltur, radii tamen afingulis pun~lS venientes, quantum polIint) exaCl:e in totidem aliis 111 oculi fUl1do colligantur. · netII v. Verumtamen non adeo follicite poftremx hUle ceffitati cavit, ut nihil arti addendum reliquerit. n0 . 6 inter juve- modo enim nemini nofirum vulgo conceffit) [upet num & fe- des oculorum tantum incurvare, ut abjeCl:a valde pro:, numoculos. e a'110.~plnqua, nempe non nlefi1uno aut d'Iml°do10 de. 191CO bis dii1:antia, cernere poffimus ; fed magis etia1l1 qlJ!.. bufdam defuit, quorum oculos ita forma-vit, ut non~ .. fi contemplandis longe poGtis in(erviant. quod [e~05 .ribusfamiliare eft; nec minus iis) quibus contra: ~j oculos dedit, ut propinqua tantum conrueri po tI0" quod junioribus fxpius ufu venit. Adeo ut oculi ob~~i" giores & anguO:iores quam par fit, initio forIl1~n ati deantur, inde paulatim progredieotibus annis dda t & comprimi. ef. v. "y t igi~ur arte hos dcfeCl:us tollamus, prim? ~e~ut ~o"!odo [arlum erIC, he:uras qu~rere, quas [uper£icies vltr l , .-/1,me(,ferl 0"'" d reS .." porteat alterius pellucidi corporis requirul1t, ad inci eo. ulY myopu m 6o diosita incurvandos, utomnes ex aliquo objeth~.6$ (enum 0&1'- n. .~ aC 11 ":14. '-'LO 'emlll} , Ita 1"II as permean d0 d"fi 1 ponal1cur , '. ttY al.io pU.Il.tto lo?gius aut propius potito ve~irent ·e~o" plUS fClhcet) 111 eorum u[um, quorum aCICS ad,r ullira non valet; longius, tam pro {enioribus, quaOll~ ee'" verfum pro omnibus iis qui objeCl:a propius adrnotaoeLl" nere volunr , quam oculi figura permirtit. Na1l1 IllS
e;;;:: 1f
e
D lOP T RIC ESC A. 1'. V11.
I
I
Us ex. gr. B vel C.
;Z.9
ad id factus, ur omnes radios effu[os ex puncto Bvel I in medio Cui fundi colligac, quum fimul illos ex PUncto V vel X colligCre nequeat; perfpitUUltl eft,intcrjecto vi-
tro P vel 0, quod 0lllnes radios puncti V
.'. ~
IEh2fi; E
atulll' ·
:~ se~dr~t~ U~g~ =
E
v
E
FL.J.. .~ F Inte~ u~
a I em accurate " .. til vi!r'! . rJlllCere poffint ~ .ad eligenda noftrre IntentIonl aptlffima, 1U £ I~I ret <\lU~ ' pr~terea , · r.d eran.d~. H a- ,njervzre r Cond itiones venlu·at ~c.onll pof{unt,fa':' u~ prima, Ut figurz fimplicillimz, id ell: rldineatua-c ~~lJiml ,po,~~~Itu facillimz fint. Altera, ut ilIo.rum ope radii ex aliis ~~tu fidunt ~e DJe,L."l.· . d ~ E E d do. tgen ,,: t,(iu "u pun6bs Igreul ~ ut , , a. eun ~.m clrcl~er m~- tem.tll'Iflr. effit 1ll oculum inrrent ac 1i ex totidem allis punCtiS-VeDl- melt~ tnt F F ' h 'cjune ut }o »Ut , • Et 110temUS IC, ctretter , non, quantumJ'ert ob 'ea~ _ r.;tft) dici. pr~terql1am enim quod difficile forfitan fo- "lverjis \I" t, ex infinito Dumero figurarum huic .eidem rei in[er- punau lelltiu . 'ffi 11. • mlln4nti",
°
A
•
•
,.{;
•
effec etiam inutile.n.eque .enim ea::dem a"~oti~em , aa vIfum llluftrandum IIltll ",ver1UUl1l n 1 °d . r. PUna" PU A' e oeu us qUI em lple orones ra d·lOS ,ex d"lverii' IS /is prOCldere.. n"US 1l1anantes, in totidem aliis colligat. .
'Pt~onflrar~, .a
cuI dubIO effent aptiffim~
r
N.ec
13 ()
D
IOPTIlICES CAP.
VIL
.
!.
l
~.
~
~.
xl1 :::
~:: l
:ii
i:
.:':
ii:
::!
.::: ::::i:.: :-:.:/....:I.': ....i .: ......... t. : . . .J.. .... .... .i .: :. .. .:' . i it' .... : ~
:
: : :
.. I' :
,,' , :
:
II '" l .-
"
:
; • • ,•
.
Y
.:
•t
D lOP T
RIC ESC A P.
V I I.
13 1
v II. Nec omnino polfumus hac in re eligere) nHi pr~ter OpUf Nonal"I'111 b' . · · pr .. Opter ,quum fi gura ocu11accurata mlnln1e nO IS ex- cf!et danda erir) quories hlljUf- .hlle in rc plorata fit. Opera pr~terea ut naturam t~~~:m ad~ovebimus) tnodi corpus .oculis :no~ris fien poten t, In oml1lbus) qua: in fabrica illo- quam cir~Uantum rU1ll-obfervavit, arte imice mur, nee ullun1 commodum Cllme;rla) LIt aliud majus eo & cur. ~uod illa dedit negligamus) niG for1~l0 lpfo Iucremur. . In magnirudine imaginum obfervandum eft, tribus VII,I. Ima~znud".' lUalll ranrummodo rebus inniti : diftantia: fcilicet, qu<£d mtlgnttu In' l' fi & Iocunl Ub'1 ra d"11) ex 111gU IS pun\...llS a nem pendea.. l'n ter 0 bje"'Lum tantum Oculi fundum nliffi, decufTantur; deil1de difiantire, qu~ rc ab fi d urn; & po rema re- rumobjec1oC difl41Z" in ter eun dem 1ocum & ocul'l1un fraCl:ioni horum radiorum. Sic cuivis paret) imaginem till.' a loc,~ l-1bz.1e. radII. Ii objectum V X Y propius acce- qUI ~ S T majorem fore tilOCII. '.. V K R, & Y K T decufTancul,e. tum d ingreeret ad K, ubI radII der ~ t nt u dj ari decuff e propri ubi , ~Ut potius ad fuperficiem BCD fe cujJat:;: nlam li oculu l11 cipiunt , ut pofiea videbirr.mus ; vel etian1 clint n,;;' ab L: . 11.' d'lu:antl 1). a n1aJOr 10- ipfsrtlll} recIS oblonO"l1In reddc re pOllemus, ut decuiIat, frRiiione. radios rer, interOfuperficiem BCD ) quz hos & fundum oculi R S T: Aut tandem, fi refractione non talll introrfum ad S, fed pocius extrorfum, Ii fieri poffet, incurvarenrur. Ee quidquid ultra hzc tria imagineIllur aut molia mur, nihil tamen inveniemus, quo imago grandior reddi poillt. 1 x. lpfum eeiam pofreriori loco nobis notar um, vixd mc- Refrlf.[fi od 'li IL ntm non ef 1110 I e eu:, quum nunqu am, D1 1 parum a mo um, · ra b'I llnago illius ope al1geatur, idque cum tama dIfnculrate) Ie hie rna. (:'J/ifieri poillt, quemadmo- gnll Ue fernper minori opera per alia ieratlone .J r' . du mox . mtellIgemus. Iplarn etlam naturam VIae- dignllm ;11& 111 hoc neglexiiIe; Nam procurans ur radii V K R, nee objefu- lloru"!'. tic. Y }( T, inrror(um curvenrur ad S) permeando ' ST R . e' B diftantia. Perfi' mlnoreln cejJibtlem . .0 0& I 2.. J; lrnag1nem Clem der z
:us
r 32, D lOP ~ RIC ESC .A P. VI I. 61u;dl4£; delineavit, quam fi Ita cuntl:a ordmalfet) ut extror[u(11 ;~4&celPbicurvarentur,ut fit ad 5, in fuperficie 4 5 6~aut li onlnin o IIA
ft~nt
(4
,cr, COl'Jve1»lIt.
~ N ec magIs· opus ell: 11· fide reaos re1·· lq11111et; , prJmum con 1 • rare, niG pateat acceffus ad objeC1:a ; fi vero pateat, rt?anifefium en:) quo propius1illa contueamur, tanto maJo" rem inlaginem in oculoreddi•. Natura autem non per.. mittente, propius oculis,admota, quam ad difiantiall1 dimidii pedis, aut circiter, co.mmode anobis cerni , ut artificium quantum potell: huic obftaculo medeatur, opus folummodo, vitrum , quale eft P ~ de quo paulo ante locuti [unlus, interponere; cujus ope radii venien· tes ex pun610 proximo, quoad licct, in oculull1 intrant, tanquam fi e" alia ulterius remotO venirent.. Maximum itaque. quod hac ope.ra·· fieri potefi:) eft, ut tantum duodecima,vel decilnaquinta iftiLlS dil1:antire pars, requi<4 En; :; E ratur inter oculum) &
1\./;
t \:1
!~ ~:~;I :}~ ~
cies aut quindeci es ~ f:! i propiores oeulo de~ E v Ei FJ~·.+··J,: F cuffati (vel etiam pau~ . . 10 magis) quum non amplll1s In oculi fuperficie decuffandi initium fumant, fedpotius in vitro cui propius objeCl:um \\
ginem delineabunt, cu;us diameter decies aut qUln~C"
aes
.13 j VI I~ confe& t: fuifTe CleS tnajor 'erit , quam ol11iffo hoc vitro
D lOP T
.
It ICE SeA · p;
quenter ulperficies ducenties circiter major eric, rocier. : & eadem ope:. que.obietlum.difrincrius repr~fentabitur rarnulto majus Gmul appar ebit; non ql,1idem accurate .ducenties, (ed magis aut minus, prouc-magis aut mimls feOlotum illud judicabimus. Si enim,exempli O'ratia, inP , ocufPiciendo objecrum X, per tranfverfum vitru~ di(Ooni quo lurn noftrum C difponamus, eodem modo -deba:et ad contemplandumaliud objecrum, quod vi·ginti aut trigin ta paffibus·a nobis difrar et, & nullam .aliunde loci cogni tionem , in quo illud fitum fit, habe11pa·ffibus abefTe jl1dicenlus, decies lnillies rna~Cs,triginta 'us videbitur , quam revera eft ;' adeo \It elephas ex pulipulex in Ce. poilit fieri: certum eoim eft;imaginem quam , qUllm tam prape adell , ~que InaOculi fundo deline~t gnam cae ac ilIa ·quatn elephas depin git, trigin ta· paffious inde rytt1otus. x. Et huic 'Coli inniti tur inven tio confp icillor um unico n. fip!:::.o perus \7itro confia ntium , quorum in augendis & fubtili \'idendis rebus famili aris & ubivis cognitus urus eft: Ii- 'U~n~io per~t inno~uerit. ~a.ae~us .figura paru~ll cCt v~rail orl1m - unieo vitro s,obJe ,[clmu r, utlmu lUIS quonlam ut plurlmum,qU.Otles &onftll~tiu; um magn tam tl:um valde propinquum eLIe, nunqu am 6- 1UU fit . 1 a q~am' fi1 ~ rerlUS relnotu.m l~aglnaremur: "-de illorum et.,1 rl· poteJ.." V nicus tantum adhuc mod-us has ImagInes augendl [eaU!_ XI: is refi:at, quo nemp e efDcimus , ut radii ex divcrf dis PUI1Cl: .AugerI C. d Co 1· fl b es ' 1 .~ ' f i ' ~ °ffi 0 ecu - ftimaginpof -loll 1, quanl onglil lme erl potelL a OCU ~ lun e/fitiendo i feOtur: ·fed u.tilitlimus omniu m fin'·e dubio , & maxim qui ad objecra tam. ~c ... ;: :U~i4" eft. Vnicu s, utP?~e l 1omen~i paille, & cUJUS oeulo decHf celfa quam inaccelTa u[um lUI pr~bere ope, [entur.ot' etfectus nullis termin is circumCcribitur : ita utdhujus · tubulipIa- ." d . r. . augen da 111qUC . maJus r. iJh a In. efi 111... lcmpe r In . qu". en,. ~aglnes
f:::':::::t
0
0
J
0
laan ql1antitatem.exp~ndeIe
poilimus. Vt quum,exemph gratia, r ;
11
fjUllnt0Ij UI
l()ng;or en ifle tubuIus) tAnto
magu im4-. ginemll ugere; & idem pret,... flAre tiC Ji
natu,lJta n-
to longio-
,-emoculum
fecif{et.
134
DI0 H
• T
n. ICE S e A 1'. VII.
gratia, primus humorum quib US oculus refert usefi eanden1 pro-pemodum refraCl:ionem efIici3~' quam aqua communis, fipro"l: me adlnoveamus tUbll1U a.qu~ plenu m, l1t E~; cujus extrel1l
d liguram habeat fimilem 11lcl1'1" branulz BCD , ilIum b 'd rem tegen ti, & eodem tas claudatur vitro G HI, q.uo· up1
1l1od03r
intervalIum, quo ab ima oeo; parte dHl:a~!t , refpon~ent~~: llulla amphus refractio fiet In ~ la membranula BCD : fed· ClIo quz antea ibi fiebat, efficiens IJ' omnes radii ex eodem pu nltO digreffi, in ea regione inettt"J" renrur, atque ut poftea in code: nervi optici punao cOlre01:, 65 con{e'.luentet omnes ,e.x di~e~" punctls allabentes , ibl deeP remu r, uc poftea in divertis'~ lJ pun~is hlljllS nervi liet 111 ipfo tubi aditU G. a & ita hi radii ibi decurt"ati ~ 1111 ~ ginem ~ S T longel1la~orejl1 delineabunt, quam fi tantU~ t:t (uperficie BCD id £i~ret' buS T ~ II quo' magis in longulll ~le t~res S porrectus eric, tantO rnaJ .. D1tJ etiam imagines erunt. Et fic aqua E F , per agent c,p , nus hamoris K, vitro G HI, membranul~ B ~c & tubi aditu G I, pupilla: vitio eadem ratione ~CU"
rs
fiftetellBl;
b'f:
DIOPTRICES
CAP.
VII.
I3f
Ii.ocululn natura in tantum porrexHlet) quanta eft Ion. Citudo hujus tub·i•
.·Vbi·haud aliud fuerit confidera~dum, nih quod na. x 1.1. !Uralis pupilla, non tantl1m inutilis fit hoc calil., fed et- Pl~plbl ~m la dO beu '0 HR. tn noceat, angufl:ia fua ra lOS excludendo , qui a.Jias in re: t4ntum latera fundi oculi inciderent, & ita impediendo iinagi- ~befl et ~es tantum diffundi, quantum diffunderentur ii. minus juv. ~eU11J quu eJeu.. atlgnfia forer. modi tubulo Atquehiceft adverten.dum , particulares illas refra- utitur• .Q.! I 1 GHI \. XIII. "Qanes quz p~t1o 0 ~ Iter In v~tro .' ~uam In aqua Nee refra~ F flunt, mll1lml mOmentl effe ) & VIX dlgnas confide- {f~~nem vi~ quo~ libtatione: nam quum hoc vitrum ubivis reqllc cralfllin fit, trz qUllm In .cer exterior o[uperficies magis has radios in'curvet, tubul" con .. ~m aqua) fiatmt interior rUlfils in eundem fitl1m il- tenet, nee Os reducet. Et obeandem hane caufam, nullam fupra ~:: /: ~=; Ibentionem fecimlls refra6l:ionum quas efficillnt mem- hum!res 0hranCE humores oculi in volventes,fed tantummodo ilIa~ culi invol. rum . . fi h vuntur, "lquas parlunt Ip 1 umores: "0 • l4eonJide- ' , Sed quum a.quam hac ratIone qua dlxlmus, oculo r~tione elft Jungere) opero[um, nec magis obvium accurate deter- dtgnlU. Ibinare figuram vieri G HI, quum illam membranCE IJ:~~m ~.€ D, cujus vicem fupplere debet) non fatis nofca- .eque fieri ll\US: a-lio invenro uti confultius eric; & efficere unius pOb'.lfe ttllbu}o au t-plurium vitrorum ope, vel etlam o. iii ocu 0 Jeallorum corporum P4Mto ,4tPellucidorum, tuho inc1uforum , fed non tam prope quecon?culis jun6l:orum, quin paululum aeris incercedat, ut in j,m{lo. !pro tubi aditu radii ex eodem puncto veniences ita in<:urventur, ut poftea coeant in alio pun6l:o, quod non ~Ultum abfit afundo oculi, per tubum ifrum refpicien~lS: & prCEterea ut tidem radii ex tubo egredientes ruru~ flecrantllr & di(ponantur tanquam fi non fuiifent an~e Incurv~ti , fed ta?tum ex pro,piori loco veni.rent.. Et Inul Ut 11 qui ex dlverus plm6l:1s allabentur) In pnmo t.ubi 0
•
0
t 36
y
D
lOP T R. ICE S
v
CAP.
V I I.
tubi aditu decuiIati) non gredicndo deculfenrur; fed eodel11 modo ad oculum tendant, ac fi eJC objetto majori aut propiori Di" rel1t. Vt fi ruL1us H F folida Vlcrp implearur,.cujus fuperficies G I-I1 ill ius figurre fit,ucomnes radios , ~ nientes ab X ver(us S mitrat, I3t alrer~ fuperficies KM iIlius,uteof.. de egredientes ita-frangat,ut indtJ ad oculum tendant,tanquam Ii v~ nirent apuntlo x, (quod ita Ioeatum lingo, ut eandem proportioncm inter fe line~ x C,& CS, ba-
v:
X H, &HSjpuP" aum emm X, multo remotiuS ab beant,~uam
oculo putandunl ell:,quam in Jig~"
ra potUlt ex~~b~ri ) ii, qui ab V,;di los neceffano m fuperficieG fi fecabunt, ideoque jam remotia~ ilIis exiftences,cum ad alreraIIl tU bJ cxtremitatempervenerint, lupe!" t ficies K M non porerit efliccre l1 rur[us ad in.vicemaccedan[,(alt~ li fit concava, qualis hic fuppow" tur. fed ad oeulum eos remittee, eodem fere modo,ac Ii venirent e% puntto Y. quo ipfo imagineIIl caP'" to majorem delineabuDt, quanta tubus longior eric. N eque hie 11 celfarium,6guram fuperfieieiBC aCCUrate nolfe,addeterminan~tJl illam corporum pellucidorUlll q~ huic JJ[ui defiinamus. Sed
0
D lOP T It ICE S e A P. V I I. 137 . Sed quoniam & hic difficultas non levis, in invenien. xy. dis fcilicet vitris, aut aliis corporibus eJ· u[cen1odi, Caris ~::n r~ &01211)"", cr~~s ad implendum tubum, fatis itidem pellucidis Ill- in'Venfi~. 1l11Ul trallsmittendo: totum interius tubi fpatium va- T(lefcopll. tuum relil1qui pOteft, & duo tantum viera ejufdelll effeetus, cujus dux fuperficies G HI, & K L M, duabus tXtremitatibus illius applicari. Atquc hoc unico totum l'elefcopiorum invemum nititur, quod occafionem hoc argumencum tratl:andi mihi dedit. x VI. Tertia autem reqtlifito ad perfetl:io11etn vifionis qua- ~lomotio tenus organa exteriora illam juvant (lle (cilicet aCliol1es, impediri til ngula captOIl amenta nerVi optlCl moventes ,111mlS ° deb"1- poffit ne VII rlldiDrum' 0
0 '
•
0
les aut vehemences fint) ipfa natura egregie profpexit, .J a b' fl. oIl 1 I h d' \l ta no IS potel1,ate PUPl am OCU 1 ve COl1tra en 1, 0
\leI diducendi.
in
o~~los.~
greatentlt"
nimu
mtJ.
Sed interim etiam aliquem ani locum gnajit. r~liquit. Primo enim fi actio fit tam vehemens) ut puPl1!a quantum etiam artl:etur) illa11l [ufferre nequeat J (quod Solem intuentibus evenit) facile eft huic rei mederi, applicato ad oculum corpore aliquo nigro, unico angufto foramine pertufo,quod munus pupillx peragat, \l~l etiam refpiciendo per nigtum byffinum, aut limite ~hud corpus, quod, exclusa radiotum parte, non plures e.'C illis oculum ingredi permittat, quam quot nervo optlco moderate & fine lxuone movendo fufttcient. XVII. Sin contra debilior eft aCtio quam ut fentiri queat, ' ~olJ)odo loborari poteO: (certe fi ad objetl:a pateat acceffus) ra- t:on~r~ imdiis Solis illa exponendo, iifque etiam fpeculi vel vitri !z:r~!~ft \l~orii ope colletl:is, ut tanto plus virium habeant ; mo- debtl~ eft • do tamen ne tantum iis detllr ut objetl:a mall[ & cor· & o%bef!l'~
rum
a&Celjl, 1 UJ
runt.
pant.
Przterea quoties fpecillis de quibus diximu5 mimur, XVlIJ. qU\1In pupillam inutilenl reddant , & exterior tubi aper.. ~t qt~om()'4 'tu fifO cum tlCra quz lumen adn;1ittit, illius officio fungatur, ha:c et- (~f lbili4
f
iam
f/tnt.& te~ lefcopiouti· mur.
XIX. ' §1!IlInto
majus pu..
pilla fieri foJfit ha-
rllm conJ}i-
tiliortem orificium, &ctJr TJ1tJ-
jus fieri debeat.
13 8' D lOP T RIC ESC A P. V I Y. ianl eft ,. qu re- prout vifionis vin1 frangere vel augere cu· piemus, arCtanda erit vellaxanda. Ee notandum, fi h
:
:
•
S
aCl~~·-
D
lOP T RIC E S C A P.
V I I.
I
3°9
noftram dirigimus, & eos qui prxterea ex aliis 10CIS accederent, quoniam vifioni non prode1fent, iis qui prode1fent [e admi[cendo,illam tantum magis eonfufam reddituros. Sed fi loco vitri K L M adhibeamus k qUod ob [uam figuram propius ad S accederc deber, ite.1'~1ll difiamia inter punaa k ~m, a:qualis diametro puPll ~ Cumenda eric; inde duals refris S I G & S m I, G I dia1lletrum aperturx dabit,qu~qu;:.erebatur;qu~)ut videlllus) tanto major eft quamg i ,quanto S L nl~jor quam S I. Et fi hxe linea S I non major erit quam oculi pupilla, zque fere vifio acuta erit & lucida, ac Li perfpicillum Eorent, quanto iam .abelfet, & objecta tanto propior~ Itlajora videntur. Adeo ut fi, exempli gratia, tubi longitUdo efticiat, ut objecta imago triginta milliaria difiantis, tarn ingens ill oculo formetur,quam fi non ultra triginta pa{fus remotum foret, latitudo aditus,qllalem hie deter~inavi, cam lueide hoc objectum exhibebie , quam fi vere triginta pa£lus dillans, fine telefeopio illud intuere1l1ur. Et fi hal1c difrantiam inter S & I adhllc rninorcln reddamus, adhuc magis per[picue cunCl:a apparebunt. . Sed hoc prxciplle tantum ufui eft cum objeCl:a [une xx. 111accelfa: nam quoties ad illa lieetaccedere,quo propius ObJetlotis fi ' ..n.. eJus . rllm necer. pecillum admovemus, eOar\A.IOr apertura exte- jibilifJm rlor e{fe potell. Nee ullum inde vis vifionis capie detri- &IIUJR. non Itlentum. quemadmodum hie videx opm ejJei t 4 ll1u .n. Ilugere tu\1 S,to~idem radios ex pUnL-LO X, par')\1 buti Drii urn vltrumgi, quod magnum GI, /lP!I" • fic/Hm. l1trare. Et omnino ha:c apertura 11ln lllajor eife potefl: vitris ipfam t aUdentibus ; qux ob requifitam 6.~~ram, certam quamdam magnieue111cm ,paulo poLl: determinandam, G ~ 1 Jtcedere non debcnt. ~ f 2, Si a~iern
'm ,
1'4 0
DIOPTRicES
CA.P.
VII.
Si intcrduOllumen ab objeCl:is nimis vehemens effun.. 1I~:j~;:· damr, fa~il~ illud ~i?uetur, teCl:is ci.i:cum.eirca ~xtre~i~ TIIJiorum tatibus ,Vltn extenOrlS: & hoc mehus erIt, quam ahu~ 'Vl;ncumu- magisob[curum, aut eoloratumfubfiituere; quod multi (p~:~: IJSolem comemplanfes facere [alent: quo enim al1gufiiOr frl.ft"re,~taditus, eo melitIs lingula dignofcentur) ut fupra de pul~ruln orift- pilla agentes diximus. Obfcrvandul11 etiam,pr~frare,hU-; ;~: il "!e~; jus vitri oram extrinfecus tegere quam intrinCecus, D.e quam iJ forfan reflexiones , qua: ibi nonnulJ::e herent , radios ah~ ~;:;~e;:~:~ quos ~d oculum mit~a?t; ii -enim ad vifionem nihil Col1~ Etlld id 4n- fercntes, ut fuperflul el nocerent. guftieuredVnicum tanrummodofuperefi:) quod hxc organa e~-dendum, e fi a. r. el° . prttft4rt,eX- terlora pe"'L~t, leI leet ut maXlma~ quoa d fi erl pot",p{l tremllvitri copiam objeCl:orum eodem tempore confpiciamus. Be extrinfe- 110tal1dum,hoc nullo modo requiri ad'perfettionem me-;:a~::~ lius videndi,Ced tantum ad commoditatem videndi p~L1" trinfeCH4e ra; imo fieri non pofle ut amplius quam unum obJ~'" ~~II·'d tl:um fimul dif1:incte intueamur : adeo ut hze comtll odl" util, tas plura confufe interea videndi, nullum u[um habeat , multllobje- nifi uc fciamus, in quam partem oculus pofiea decor" all eodem d d d ed d ., 1 ...,US temporevi- quen us, a contuen Uln 1 quo accuratlUS:V0 UJ~· Jere; 6a confiderare; Et huicrei natura ita profpexit ut O[t1DetO 'luiJ fieri aiiquid addendi occafionem arti przripuerit: imO qL11~ oportelJl ne d r. ell e d- f"I"l 1....~ earl OplH magls,ope quorum am IpeCl arUID, magnJCU IneJ~· fil. neamentorum, imaginum in oeulo formatarum , a~g~ mllS, eo pauciora illa objetl:a reddunt ; quol1iam {patl Jr~ quod occupant nulla ratione potdl: augeri ; niG forte a 1.. quantulum, fi nempe invertanrur; qua arte ob alias ~~, fas cenfeo effe abftinendum. Sed facile eft , fi ad oble fc" pateat accdfus , illa ipfa eo in loco ponere , in qUO per , t1iffime per fpecillum poffint videri : fi vero non pa,e~lJ; fpecillum ipfum machin::e imponere, ita aptat3:, ope commodiffiD;lc in quodlibet determinatUlU ~L1l11 XXIe
0
J:'
U'6je"
D lOP T
RIC ESC A P.
V I I.
14 1
~U1n convertatllr. Atque ita, lieet hane quartam condi-
llOnem nequeamus adimplere, nihil tamen ejus delidel'abitur, propter quod erat expetenda. cll- ~ x I l'~ •. Poftre mo ne qUidquam hie omitta mus , eft advert l/Ju Acqulrt c. d fill.. ". I" dUll1 d C ..0. oell 1. qUlIn eo con ll[unt , quo Ilgura poffi f1&ili... ele~lUS humoris, vel etiam magnitudo pupillC£, non Wtm 'liicr~fi:al ini dend, ob~efallS pro arbitrio nol1:ro immutentur; ufu paulatim mi- a" proptnn~l poffe & corrlg l: nanl ql1um h le h umor , & h~c tU.. qua aut remotll. ilfunaio ,li mufeu veri fint , nlcUla pupillam continens lorum ipfo ufu augetur & facilior rc:dditur, quemadmo. durn & reliquorum totius corporis mufculorum. Et pro. P~erea venatores ac nauta= in jugi exercitio longe pofita fculptores etiam , aut alii fubtilium operum ar"~dendi, tlfices, in exc:reitio admodum propinqua, plerum9u~ tromptitudinem acquiruDt , acutius illa quam rehqUl o
°
0
•
01llines intuen di.
Et ita proeul dubio Jndi, qui fixo obtutu Solem con- x x IA V. ~nde jifIt- ut ternplati ferun.tur) nihill zla vel obfcurata lumin is acie, f;Jum qUOtidie illuftria objecta infpicientes , afIuefaCtl fuere GymnofOme- phifta. ;/lI.Jo quam nos pupillam eontrahere. Verum ha:el'bus ~agis oculo 50!l." . l l " dIe'In~ m~lS propria ( CUJUS elL) correCLlS natura 1 lefl'J intueri 9u.<£ potuerint. drganis, vifionis vitia tollere) quam Dioptric~, efeCl:ibus iifdem) applicato aliquo organo artlfiClah) l1ledetur. °
°
•
f 3
C
A-
J 26
VI I.
res, vel potius deb~liores, 9~am nobis perCuadearnul~ dIe oporrere, l1t obJcthtOl Vlcmum reprx fenten t, 111U . to remot iores quam revera lint, appar ent. CAP V T
S
E P TIM V M.
De modis r-vifionem perficicndi. Of1:quam Catis accurate quzfivimus, qua ra" riane vifio fiat j breviter hie repetamu s , B& . _ n? b· . IS qua fi1 o.b oeu1os vonamus o~l1nes c011-' da~()bje&1:t, - " l '~ III tlones requlf itas ad eJl1S perfectlonell1; org~na in;- cognofCentcs, quomodo natura fingulis jam pro[pe"e~ terlora , ~..n. . d· ~ . exterior,,_ rIt) exa~Le per enUln eratlo nem llcanlU S, quant un1 art!. addendum reliquerit. Omni a qux hie attendi debcll" ad tria prirnaria reduci gucunt ; Objecta [eilicet, Orgallll interiora, qux atl:iones illorum recipiunt j & Exterio~: qux has aB:iones di{ponunt, ut quo deeet modo re~l .. pianrur. QE.antum ad objeB:a, (ufficit noffe, alia prop~ .. qua & accell a, r.enlota alia effe & inacce fla; & pr~t ~ ea quxdam magis, qU:Edam minus illurninata j'ur l C~ .. pe adverramus, nobis liberum eiI~, acceffa magis aut ~c:l nus rernovere , lumenque quo ~l1uf1:rantur augere p1 minue re, prout magis commodum eLl: j in aliis a.ute: r" nihil tale licere. Deinde quod atrinet ad organa 1I1tC na, nervos CciIicet & cerebrum, certum eft, illoru 111 0" ftruB:ur:E per artem nihil adjici poffe; neque cniro 11 6 firum aliql1is novum corpus fibi fabricare potea . 8t. ~, .. for~an Medicorum operanonnihil ad inl1nutanda[1laCc~" pons humani conftitutionem potTit juvare, hoc c: c
.Trite in viJione eJfe &onfideran-
,i...
~
~~' ~
0'
127 D lO P T It ICE S e A v. VI I. nes , qua: om &a loeari poffunt, fed etiam oculi partes
(unr, com ple aor . pellucid~ quatuor capita I I.lIor Et omnia qu~ hie curanda fun t, ad d' 1 ""tlii! tedu co. n'<-.l.!0rum prl mu m, Ut om nes ra 11) qU lIn a 1- t;;';iuni (lJ ex unico tan. 'tIiftonem tIlla extremitarum nervi optici fiftuntur, , neque ul~ ~:rf:; :.m , flua~t fieri p~teft ~ll obje~H I?un~o~ quo,adcen cl1im nih q 1d : fi l l~do 1n ipatlo InterJ3 te vlOlenrur m fatis difi ncr~ at, Imagines, quas for ma nt, nunqua nr, ana etunt, nee hdeliter cor pus , aquo em fint , nOll Sec und um , ut ha:c fimulacra magna ta~unt. ultra exiguum il("ld em extenfione loci (ne que cniro upare poffunr) ~ fpatium , quod ell: in oculi fundo, oec enfione.Cerext ttldlineamenrorum & ducruum fuorum poile. quo illa majora, eo melius digno{ci l' III ~uippe, da nervi Ut radiis eantum roboris ad moven oe~tl~m, {enriri poffinr; non tamen t ptlCI capillamenta fir, ut rimis obur vifum Ixdane. Q! !ar tum , ut ex plu ita eoj an~UIl nrur, atque Jtt:IS imagines in oculo fimul fOIme eanr. pae a elll obturu in{picieneibas plurim I I I. ta adhi~uit. ~ ~~tura aueem ut primo profpice~eeore Imbm~l ~tuomo utlS humorl·bus ,#4 urlJd~ prten1ll1 pel luc idis , & nullo col t () CUI xtrinfecus venlen- mo iftorun t Ull1 rep len s, effecit Dt aCtiones,e . anr. f1~oj}extione ad fundum illius perting 1'lt, & qUId .....ts, fine ulIa mutae 11. · h f .!l. . quce In umorum luorum {uperfil '&~ etl3m per re ra~dones, 'f1... U"" ii fecundum quos quod 1m hperficiebus hu nt, hoc egi t, ut rad i pu nao pro vea i, ill; I dd~t. i ~ acticnes ten dun t, ex eodem objecr coe ant ; & con{e,I\eodem nervi optici puneto iterum venientes, tam accurate ~~nt~r reliqui ab a.1iis puncris r. Credere ~. erl potefr, in totidem aliis colligantu efr naturam hac in re qUicquid fieri pot Pt l~.d~bemus, Sed ur. quia nihil in con tra dum experim Po:t. ltl~e, di cau{a, qui nect t1U~ vldemus, illam defeetus minuen colleCl:ione re.. «arlo femper aliquis in hac radiorum 0
0
1
•
•
0
'H
0
•
pe..
128
D
lOP TIll C ESC A P.
V I I.
.'
peritur, vim pupillam tantum artl:andi nobis dedltfe, quantum vehementia luminis permittit. Deindc: p~~ colorem nigrum, quo omnes oculi partes non pellue1 das ,retin~ obver{as, ilnbuit, curavit ne radii ul1i pere• grini verfus, illam refleCl:erentur. Ac denique per l11ut~ .. tionem figllrx oculi effecit, ut lieet objeCl:a jam l11agl~' jam minus removealltur, radii tamen afingulis pun~lS venientes, quantum polIint) exaCl:e in totidem aliis 111 oculi fUl1do colligantur. · netII v. Verumtamen non adeo follicite poftremx hUle ceffitati cavit, ut nihil arti addendum reliquerit. n0 . 6 inter juve- modo enim nemini nofirum vulgo conceffit) [upet num & fe- des oculorum tantum incurvare, ut abjeCl:a valde pro:, numoculos. e a'110.~plnqua, nempe non nlefi1uno aut d'Iml°do10 de. 191CO bis dii1:antia, cernere poffimus ; fed magis etia1l1 qlJ!.. bufdam defuit, quorum oculos ita forma-vit, ut non~ .. fi contemplandis longe poGtis in(erviant. quod [e~05 .ribusfamiliare eft; nec minus iis) quibus contra: ~j oculos dedit, ut propinqua tantum conrueri po tI0" quod junioribus fxpius ufu venit. Adeo ut oculi ob~~i" giores & anguO:iores quam par fit, initio forIl1~n ati deantur, inde paulatim progredieotibus annis dda t & comprimi. ef. v. "y t igi~ur arte hos dcfeCl:us tollamus, prim? ~e~ut ~o"!odo [arlum erIC, he:uras qu~rere, quas [uper£icies vltr l , .-/1,me(,ferl 0"'" d reS .." porteat alterius pellucidi corporis requirul1t, ad inci eo. ulY myopu m 6o diosita incurvandos, utomnes ex aliquo objeth~.6$ (enum 0&1'- n. .~ aC 11 ":14. '-'LO 'emlll} , Ita 1"II as permean d0 d"fi 1 ponal1cur , '. ttY al.io pU.Il.tto lo?gius aut propius potito ve~irent ·e~o" plUS fClhcet) 111 eorum u[um, quorum aCICS ad,r ullira non valet; longius, tam pro {enioribus, quaOll~ ee'" verfum pro omnibus iis qui objeCl:a propius adrnotaoeLl" nere volunr , quam oculi figura permirtit. Na1l1 IllS
e;;;:: 1f
e
D lOP T RIC ESC A. 1'. V11.
I
I
Us ex. gr. B vel C.
;Z.9
ad id factus, ur omnes radios effu[os ex puncto Bvel I in medio Cui fundi colligac, quum fimul illos ex PUncto V vel X colligCre nequeat; perfpitUUltl eft,intcrjecto vi-
tro P vel 0, quod 0lllnes radios puncti V
.'. ~
IEh2fi; E
atulll' ·
:~ se~dr~t~ U~g~ =
E
v
E
FL.J.. .~ F Inte~ u~
a I em accurate " .. til vi!r'! . rJlllCere poffint ~ .ad eligenda noftrre IntentIonl aptlffima, 1U £ I~I ret <\lU~ ' pr~terea , · r.d eran.d~. H a- ,njervzre r Cond itiones venlu·at ~c.onll pof{unt,fa':' u~ prima, Ut figurz fimplicillimz, id ell: rldineatua-c ~~lJiml ,po,~~~Itu facillimz fint. Altera, ut ilIo.rum ope radii ex aliis ~~tu fidunt ~e DJe,L."l.· . d ~ E E d do. tgen ,,: t,(iu "u pun6bs Igreul ~ ut , , a. eun ~.m clrcl~er m~- tem.tll'Iflr. effit 1ll oculum inrrent ac 1i ex totidem allis punCtiS-VeDl- melt~ tnt F F ' h 'cjune ut }o »Ut , • Et 110temUS IC, ctretter , non, quantumJ'ert ob 'ea~ _ r.;tft) dici. pr~terql1am enim quod difficile forfitan fo- "lverjis \I" t, ex infinito Dumero figurarum huic .eidem rei in[er- punau lelltiu . 'ffi 11. • mlln4nti",
°
A
•
•
,.{;
•
effec etiam inutile.n.eque .enim ea::dem a"~oti~em , aa vIfum llluftrandum IIltll ",ver1UUl1l n 1 °d . r. PUna" PU A' e oeu us qUI em lple orones ra d·lOS ,ex d"lverii' IS /is prOCldere.. n"US 1l1anantes, in totidem aliis colligat. .
'Pt~onflrar~, .a
cuI dubIO effent aptiffim~
r
N.ec
13 ()
D
IOPTIlICES CAP.
VIL
.
!.
l
~.
~
~.
xl1 :::
~:: l
:ii
i:
.:':
ii:
::!
.::: ::::i:.: :-:.:/....:I.': ....i .: ......... t. : . . .J.. .... .... .i .: :. .. .:' . i it' .... : ~
:
: : :
.. I' :
,,' , :
:
II '" l .-
"
:
; • • ,•
.
Y
.:
•t
D lOP T
RIC ESC A P.
V I I.
13 1
v II. Nec omnino polfumus hac in re eligere) nHi pr~ter OpUf Nonal"I'111 b' . · · pr .. Opter ,quum fi gura ocu11accurata mlnln1e nO IS ex- cf!et danda erir) quories hlljUf- .hlle in rc plorata fit. Opera pr~terea ut naturam t~~~:m ad~ovebimus) tnodi corpus .oculis :no~ris fien poten t, In oml1lbus) qua: in fabrica illo- quam cir~Uantum rU1ll-obfervavit, arte imice mur, nee ullun1 commodum Cllme;rla) LIt aliud majus eo & cur. ~uod illa dedit negligamus) niG for1~l0 lpfo Iucremur. . In magnirudine imaginum obfervandum eft, tribus VII,I. Ima~znud".' lUalll ranrummodo rebus inniti : diftantia: fcilicet, qu<£d mtlgnttu In' l' fi & Iocunl Ub'1 ra d"11) ex 111gU IS pun\...llS a nem pendea.. l'n ter 0 bje"'Lum tantum Oculi fundum nliffi, decufTantur; deil1de difiantire, qu~ rc ab fi d urn; & po rema re- rumobjec1oC difl41Z" in ter eun dem 1ocum & ocul'l1un fraCl:ioni horum radiorum. Sic cuivis paret) imaginem till.' a loc,~ l-1bz.1e. radII. Ii objectum V X Y propius acce- qUI ~ S T majorem fore tilOCII. '.. V K R, & Y K T decufTancul,e. tum d ingreeret ad K, ubI radII der ~ t nt u dj ari decuff e propri ubi , ~Ut potius ad fuperficiem BCD fe cujJat:;: nlam li oculu l11 cipiunt , ut pofiea videbirr.mus ; vel etian1 clint n,;;' ab L: . 11.' d'lu:antl 1). a n1aJOr 10- ipfsrtlll} recIS oblonO"l1In reddc re pOllemus, ut decuiIat, frRiiione. radios rer, interOfuperficiem BCD ) quz hos & fundum oculi R S T: Aut tandem, fi refractione non talll introrfum ad S, fed pocius extrorfum, Ii fieri poffet, incurvarenrur. Ee quidquid ultra hzc tria imagineIllur aut molia mur, nihil tamen inveniemus, quo imago grandior reddi poillt. 1 x. lpfum eeiam pofreriori loco nobis notar um, vixd mc- Refrlf.[fi od 'li IL ntm non ef 1110 I e eu:, quum nunqu am, D1 1 parum a mo um, · ra b'I llnago illius ope al1geatur, idque cum tama dIfnculrate) Ie hie rna. (:'J/ifieri poillt, quemadmo- gnll Ue fernper minori opera per alia ieratlone .J r' . du mox . mtellIgemus. Iplarn etlam naturam VIae- dignllm ;11& 111 hoc neglexiiIe; Nam procurans ur radii V K R, nee objefu- lloru"!'. tic. Y }( T, inrror(um curvenrur ad S) permeando ' ST R . e' B diftantia. Perfi' mlnoreln cejJibtlem . .0 0& I 2.. J; lrnag1nem Clem der z
:us
r 32, D lOP ~ RIC ESC .A P. VI I. 61u;dl4£; delineavit, quam fi Ita cuntl:a ordmalfet) ut extror[u(11 ;~4&celPbicurvarentur,ut fit ad 5, in fuperficie 4 5 6~aut li onlnin o IIA
ft~nt
(4
,cr, COl'Jve1»lIt.
~ N ec magIs· opus ell: 11· fide reaos re1·· lq11111et; , prJmum con 1 • rare, niG pateat acceffus ad objeC1:a ; fi vero pateat, rt?anifefium en:) quo propius1illa contueamur, tanto maJo" rem inlaginem in oculoreddi•. Natura autem non per.. mittente, propius oculis,admota, quam ad difiantiall1 dimidii pedis, aut circiter, co.mmode anobis cerni , ut artificium quantum potell: huic obftaculo medeatur, opus folummodo, vitrum , quale eft P ~ de quo paulo ante locuti [unlus, interponere; cujus ope radii venien· tes ex pun610 proximo, quoad licct, in oculull1 intrant, tanquam fi e" alia ulterius remotO venirent.. Maximum itaque. quod hac ope.ra·· fieri potefi:) eft, ut tantum duodecima,vel decilnaquinta iftiLlS dil1:antire pars, requi<4 En; :; E ratur inter oculum) &
1\./;
t \:1
!~ ~:~;I :}~ ~
cies aut quindeci es ~ f:! i propiores oeulo de~ E v Ei FJ~·.+··J,: F cuffati (vel etiam pau~ . . 10 magis) quum non amplll1s In oculi fuperficie decuffandi initium fumant, fedpotius in vitro cui propius objeCl:um \\
ginem delineabunt, cu;us diameter decies aut qUln~C"
aes
.13 j VI I~ confe& t: fuifTe CleS tnajor 'erit , quam ol11iffo hoc vitro
D lOP T
.
It ICE SeA · p;
quenter ulperficies ducenties circiter major eric, rocier. : & eadem ope:. que.obietlum.difrincrius repr~fentabitur rarnulto majus Gmul appar ebit; non ql,1idem accurate .ducenties, (ed magis aut minus, prouc-magis aut mimls feOlotum illud judicabimus. Si enim,exempli O'ratia, inP , ocufPiciendo objecrum X, per tranfverfum vitru~ di(Ooni quo lurn noftrum C difponamus, eodem modo -deba:et ad contemplandumaliud objecrum, quod vi·ginti aut trigin ta paffibus·a nobis difrar et, & nullam .aliunde loci cogni tionem , in quo illud fitum fit, habe11pa·ffibus abefTe jl1dicenlus, decies lnillies rna~Cs,triginta 'us videbitur , quam revera eft ;' adeo \It elephas ex pulipulex in Ce. poilit fieri: certum eoim eft;imaginem quam , qUllm tam prape adell , ~que InaOculi fundo deline~t gnam cae ac ilIa ·quatn elephas depin git, trigin ta· paffious inde rytt1otus. x. Et huic 'Coli inniti tur inven tio confp icillor um unico n. fip!:::.o perus \7itro confia ntium , quorum in augendis & fubtili \'idendis rebus famili aris & ubivis cognitus urus eft: Ii- 'U~n~io per~t inno~uerit. ~a.ae~us .figura paru~ll cCt v~rail orl1m - unieo vitro s,obJe ,[clmu r, utlmu lUIS quonlam ut plurlmum,qU.Otles &onftll~tiu; um magn tam tl:um valde propinquum eLIe, nunqu am 6- 1UU fit . 1 a q~am' fi1 ~ rerlUS relnotu.m l~aglnaremur: "-de illorum et.,1 rl· poteJ.." V nicus tantum adhuc mod-us has ImagInes augendl [eaU!_ XI: is refi:at, quo nemp e efDcimus , ut radii ex divcrf dis PUI1Cl: .AugerI C. d Co 1· fl b es ' 1 .~ ' f i ' ~ °ffi 0 ecu - ftimaginpof -loll 1, quanl onglil lme erl potelL a OCU ~ lun e/fitiendo i feOtur: ·fed u.tilitlimus omniu m fin'·e dubio , & maxim qui ad objecra tam. ~c ... ;: :U~i4" eft. Vnicu s, utP?~e l 1omen~i paille, & cUJUS oeulo decHf celfa quam inaccelTa u[um lUI pr~bere ope, [entur.ot' etfectus nullis termin is circumCcribitur : ita utdhujus · tubulipIa- ." d . r. . augen da 111qUC . maJus r. iJh a In. efi 111... lcmpe r In . qu". en,. ~aglnes
f:::':::::t
0
0
J
0
laan ql1antitatem.exp~ndeIe
poilimus. Vt quum,exemph gratia, r ;
11
fjUllnt0Ij UI
l()ng;or en ifle tubuIus) tAnto
magu im4-. ginemll ugere; & idem pret,... flAre tiC Ji
natu,lJta n-
to longio-
,-emoculum
fecif{et.
134
DI0 H
• T
n. ICE S e A 1'. VII.
gratia, primus humorum quib US oculus refert usefi eanden1 pro-pemodum refraCl:ionem efIici3~' quam aqua communis, fipro"l: me adlnoveamus tUbll1U a.qu~ plenu m, l1t E~; cujus extrel1l
d liguram habeat fimilem 11lcl1'1" branulz BCD , ilIum b 'd rem tegen ti, & eodem tas claudatur vitro G HI, q.uo· up1
1l1od03r
intervalIum, quo ab ima oeo; parte dHl:a~!t , refpon~ent~~: llulla amphus refractio fiet In ~ la membranula BCD : fed· ClIo quz antea ibi fiebat, efficiens IJ' omnes radii ex eodem pu nltO digreffi, in ea regione inettt"J" renrur, atque ut poftea in code: nervi optici punao cOlre01:, 65 con{e'.luentet omnes ,e.x di~e~" punctls allabentes , ibl deeP remu r, uc poftea in divertis'~ lJ pun~is hlljllS nervi liet 111 ipfo tubi aditU G. a & ita hi radii ibi decurt"ati ~ 1111 ~ ginem ~ S T longel1la~orejl1 delineabunt, quam fi tantU~ t:t (uperficie BCD id £i~ret' buS T ~ II quo' magis in longulll ~le t~res S porrectus eric, tantO rnaJ .. D1tJ etiam imagines erunt. Et fic aqua E F , per agent c,p , nus hamoris K, vitro G HI, membranul~ B ~c & tubi aditu G I, pupilla: vitio eadem ratione ~CU"
rs
fiftetellBl;
b'f:
DIOPTRICES
CAP.
VII.
I3f
Ii.ocululn natura in tantum porrexHlet) quanta eft Ion. Citudo hujus tub·i•
.·Vbi·haud aliud fuerit confidera~dum, nih quod na. x 1.1. !Uralis pupilla, non tantl1m inutilis fit hoc calil., fed et- Pl~plbl ~m la dO beu '0 HR. tn noceat, angufl:ia fua ra lOS excludendo , qui a.Jias in re: t4ntum latera fundi oculi inciderent, & ita impediendo iinagi- ~befl et ~es tantum diffundi, quantum diffunderentur ii. minus juv. ~eU11J quu eJeu.. atlgnfia forer. modi tubulo Atquehiceft adverten.dum , particulares illas refra- utitur• .Q.! I 1 GHI \. XIII. "Qanes quz p~t1o 0 ~ Iter In v~tro .' ~uam In aqua Nee refra~ F flunt, mll1lml mOmentl effe ) & VIX dlgnas confide- {f~~nem vi~ quo~ libtatione: nam quum hoc vitrum ubivis reqllc cralfllin fit, trz qUllm In .cer exterior o[uperficies magis has radios in'curvet, tubul" con .. ~m aqua) fiatmt interior rUlfils in eundem fitl1m il- tenet, nee Os reducet. Et obeandem hane caufam, nullam fupra ~:: /: ~=; Ibentionem fecimlls refra6l:ionum quas efficillnt mem- hum!res 0hranCE humores oculi in volventes,fed tantummodo ilIa~ culi invol. rum . . fi h vuntur, "lquas parlunt Ip 1 umores: "0 • l4eonJide- ' , Sed quum a.quam hac ratIone qua dlxlmus, oculo r~tione elft Jungere) opero[um, nec magis obvium accurate deter- dtgnlU. Ibinare figuram vieri G HI, quum illam membranCE IJ:~~m ~.€ D, cujus vicem fupplere debet) non fatis nofca- .eque fieri ll\US: a-lio invenro uti confultius eric; & efficere unius pOb'.lfe ttllbu}o au t-plurium vitrorum ope, vel etlam o. iii ocu 0 Jeallorum corporum P4Mto ,4tPellucidorum, tuho inc1uforum , fed non tam prope quecon?culis jun6l:orum, quin paululum aeris incercedat, ut in j,m{lo. !pro tubi aditu radii ex eodem puncto veniences ita in<:urventur, ut poftea coeant in alio pun6l:o, quod non ~Ultum abfit afundo oculi, per tubum ifrum refpicien~lS: & prCEterea ut tidem radii ex tubo egredientes ruru~ flecrantllr & di(ponantur tanquam fi non fuiifent an~e Incurv~ti , fed ta?tum ex pro,piori loco veni.rent.. Et Inul Ut 11 qui ex dlverus plm6l:1s allabentur) In pnmo t.ubi 0
•
0
t 36
y
D
lOP T R. ICE S
v
CAP.
V I I.
tubi aditu decuiIati) non gredicndo deculfenrur; fed eodel11 modo ad oculum tendant, ac fi eJC objetto majori aut propiori Di" rel1t. Vt fi ruL1us H F folida Vlcrp implearur,.cujus fuperficies G I-I1 ill ius figurre fit,ucomnes radios , ~ nientes ab X ver(us S mitrat, I3t alrer~ fuperficies KM iIlius,uteof.. de egredientes ita-frangat,ut indtJ ad oculum tendant,tanquam Ii v~ nirent apuntlo x, (quod ita Ioeatum lingo, ut eandem proportioncm inter fe line~ x C,& CS, ba-
v:
X H, &HSjpuP" aum emm X, multo remotiuS ab beant,~uam
oculo putandunl ell:,quam in Jig~"
ra potUlt ex~~b~ri ) ii, qui ab V,;di los neceffano m fuperficieG fi fecabunt, ideoque jam remotia~ ilIis exiftences,cum ad alreraIIl tU bJ cxtremitatempervenerint, lupe!" t ficies K M non porerit efliccre l1 rur[us ad in.vicemaccedan[,(alt~ li fit concava, qualis hic fuppow" tur. fed ad oeulum eos remittee, eodem fere modo,ac Ii venirent e% puntto Y. quo ipfo imagineIIl caP'" to majorem delineabuDt, quanta tubus longior eric. N eque hie 11 celfarium,6guram fuperfieieiBC aCCUrate nolfe,addeterminan~tJl illam corporum pellucidorUlll q~ huic JJ[ui defiinamus. Sed
0
D lOP T It ICE S e A P. V I I. 137 . Sed quoniam & hic difficultas non levis, in invenien. xy. dis fcilicet vitris, aut aliis corporibus eJ· u[cen1odi, Caris ~::n r~ &01211)"", cr~~s ad implendum tubum, fatis itidem pellucidis Ill- in'Venfi~. 1l11Ul trallsmittendo: totum interius tubi fpatium va- T(lefcopll. tuum relil1qui pOteft, & duo tantum viera ejufdelll effeetus, cujus dux fuperficies G HI, & K L M, duabus tXtremitatibus illius applicari. Atquc hoc unico totum l'elefcopiorum invemum nititur, quod occafionem hoc argumencum tratl:andi mihi dedit. x VI. Tertia autem reqtlifito ad perfetl:io11etn vifionis qua- ~lomotio tenus organa exteriora illam juvant (lle (cilicet aCliol1es, impediri til ngula captOIl amenta nerVi optlCl moventes ,111mlS ° deb"1- poffit ne VII rlldiDrum' 0
0 '
•
0
les aut vehemences fint) ipfa natura egregie profpexit, .J a b' fl. oIl 1 I h d' \l ta no IS potel1,ate PUPl am OCU 1 ve COl1tra en 1, 0
\leI diducendi.
in
o~~los.~
greatentlt"
nimu
mtJ.
Sed interim etiam aliquem ani locum gnajit. r~liquit. Primo enim fi actio fit tam vehemens) ut puPl1!a quantum etiam artl:etur) illa11l [ufferre nequeat J (quod Solem intuentibus evenit) facile eft huic rei mederi, applicato ad oculum corpore aliquo nigro, unico angufto foramine pertufo,quod munus pupillx peragat, \l~l etiam refpiciendo per nigtum byffinum, aut limite ~hud corpus, quod, exclusa radiotum parte, non plures e.'C illis oculum ingredi permittat, quam quot nervo optlco moderate & fine lxuone movendo fufttcient. XVII. Sin contra debilior eft aCtio quam ut fentiri queat, ' ~olJ)odo loborari poteO: (certe fi ad objetl:a pateat acceffus) ra- t:on~r~ imdiis Solis illa exponendo, iifque etiam fpeculi vel vitri !z:r~!~ft \l~orii ope colletl:is, ut tanto plus virium habeant ; mo- debtl~ eft • do tamen ne tantum iis detllr ut objetl:a mall[ & cor· & o%bef!l'~
rum
a&Celjl, 1 UJ
runt.
pant.
Przterea quoties fpecillis de quibus diximu5 mimur, XVlIJ. qU\1In pupillam inutilenl reddant , & exterior tubi aper.. ~t qt~om()'4 'tu fifO cum tlCra quz lumen adn;1ittit, illius officio fungatur, ha:c et- (~f lbili4
f
iam
f/tnt.& te~ lefcopiouti· mur.
XIX. ' §1!IlInto
majus pu..
pilla fieri foJfit ha-
rllm conJ}i-
tiliortem orificium, &ctJr TJ1tJ-
jus fieri debeat.
13 8' D lOP T RIC ESC A P. V I Y. ianl eft ,. qu re- prout vifionis vin1 frangere vel augere cu· piemus, arCtanda erit vellaxanda. Ee notandum, fi h
:
:
•
S
aCl~~·-
D
lOP T RIC E S C A P.
V I I.
I
3°9
noftram dirigimus, & eos qui prxterea ex aliis 10CIS accederent, quoniam vifioni non prode1fent, iis qui prode1fent [e admi[cendo,illam tantum magis eonfufam reddituros. Sed fi loco vitri K L M adhibeamus k qUod ob [uam figuram propius ad S accederc deber, ite.1'~1ll difiamia inter punaa k ~m, a:qualis diametro puPll ~ Cumenda eric; inde duals refris S I G & S m I, G I dia1lletrum aperturx dabit,qu~qu;:.erebatur;qu~)ut videlllus) tanto major eft quamg i ,quanto S L nl~jor quam S I. Et fi hxe linea S I non major erit quam oculi pupilla, zque fere vifio acuta erit & lucida, ac Li perfpicillum Eorent, quanto iam .abelfet, & objecta tanto propior~ Itlajora videntur. Adeo ut fi, exempli gratia, tubi longitUdo efticiat, ut objecta imago triginta milliaria difiantis, tarn ingens ill oculo formetur,quam fi non ultra triginta pa{fus remotum foret, latitudo aditus,qllalem hie deter~inavi, cam lueide hoc objectum exhibebie , quam fi vere triginta pa£lus dillans, fine telefeopio illud intuere1l1ur. Et fi hal1c difrantiam inter S & I adhllc rninorcln reddamus, adhuc magis per[picue cunCl:a apparebunt. . Sed hoc prxciplle tantum ufui eft cum objeCl:a [une xx. 111accelfa: nam quoties ad illa lieetaccedere,quo propius ObJetlotis fi ' ..n.. eJus . rllm necer. pecillum admovemus, eOar\A.IOr apertura exte- jibilifJm rlor e{fe potell. Nee ullum inde vis vifionis capie detri- &IIUJR. non Itlentum. quemadmodum hie videx opm ejJei t 4 ll1u .n. Ilugere tu\1 S,to~idem radios ex pUnL-LO X, par')\1 buti Drii urn vltrumgi, quod magnum GI, /lP!I" • fic/Hm. l1trare. Et omnino ha:c apertura 11ln lllajor eife potefl: vitris ipfam t aUdentibus ; qux ob requifitam 6.~~ram, certam quamdam magnieue111cm ,paulo poLl: determinandam, G ~ 1 Jtcedere non debcnt. ~ f 2, Si a~iern
'm ,
1'4 0
DIOPTRicES
CA.P.
VII.
Si intcrduOllumen ab objeCl:is nimis vehemens effun.. 1I~:j~;:· damr, fa~il~ illud ~i?uetur, teCl:is ci.i:cum.eirca ~xtre~i~ TIIJiorum tatibus ,Vltn extenOrlS: & hoc mehus erIt, quam ahu~ 'Vl;ncumu- magisob[curum, aut eoloratumfubfiituere; quod multi (p~:~: IJSolem comemplanfes facere [alent: quo enim al1gufiiOr frl.ft"re,~taditus, eo melitIs lingula dignofcentur) ut fupra de pul~ruln orift- pilla agentes diximus. Obfcrvandul11 etiam,pr~frare,hU-; ;~: il "!e~; jus vitri oram extrinfecus tegere quam intrinCecus, D.e quam iJ forfan reflexiones , qua: ibi nonnulJ::e herent , radios ah~ ~;:;~e;:~:~ quos ~d oculum mit~a?t; ii -enim ad vifionem nihil Col1~ Etlld id 4n- fercntes, ut fuperflul el nocerent. guftieuredVnicum tanrummodofuperefi:) quod hxc organa e~-dendum, e fi a. r. el° . prttft4rt,eX- terlora pe"'L~t, leI leet ut maXlma~ quoa d fi erl pot",p{l tremllvitri copiam objeCl:orum eodem tempore confpiciamus. Be extrinfe- 110tal1dum,hoc nullo modo requiri ad'perfettionem me-;:a~::~ lius videndi,Ced tantum ad commoditatem videndi p~L1" trinfeCH4e ra; imo fieri non pofle ut amplius quam unum obJ~'" ~~II·'d tl:um fimul dif1:incte intueamur : adeo ut hze comtll odl" util, tas plura confufe interea videndi, nullum u[um habeat , multllobje- nifi uc fciamus, in quam partem oculus pofiea decor" all eodem d d d ed d ., 1 ...,US temporevi- quen us, a contuen Uln 1 quo accuratlUS:V0 UJ~· Jere; 6a confiderare; Et huicrei natura ita profpexit ut O[t1DetO 'luiJ fieri aiiquid addendi occafionem arti przripuerit: imO qL11~ oportelJl ne d r. ell e d- f"I"l 1....~ earl OplH magls,ope quorum am IpeCl arUID, magnJCU IneJ~· fil. neamentorum, imaginum in oeulo formatarum , a~g~ mllS, eo pauciora illa objetl:a reddunt ; quol1iam {patl Jr~ quod occupant nulla ratione potdl: augeri ; niG forte a 1.. quantulum, fi nempe invertanrur; qua arte ob alias ~~, fas cenfeo effe abftinendum. Sed facile eft , fi ad oble fc" pateat accdfus , illa ipfa eo in loco ponere , in qUO per , t1iffime per fpecillum poffint videri : fi vero non pa,e~lJ; fpecillum ipfum machin::e imponere, ita aptat3:, ope commodiffiD;lc in quodlibet determinatUlU ~L1l11 XXIe
0
J:'
U'6je"
D lOP T
RIC ESC A P.
V I I.
14 1
~U1n convertatllr. Atque ita, lieet hane quartam condi-
llOnem nequeamus adimplere, nihil tamen ejus delidel'abitur, propter quod erat expetenda. cll- ~ x I l'~ •. Poftre mo ne qUidquam hie omitta mus , eft advert l/Ju Acqulrt c. d fill.. ". I" dUll1 d C ..0. oell 1. qUlIn eo con ll[unt , quo Ilgura poffi f1&ili... ele~lUS humoris, vel etiam magnitudo pupillC£, non Wtm 'liicr~fi:al ini dend, ob~efallS pro arbitrio nol1:ro immutentur; ufu paulatim mi- a" proptnn~l poffe & corrlg l: nanl ql1um h le h umor , & h~c tU.. qua aut remotll. ilfunaio ,li mufeu veri fint , nlcUla pupillam continens lorum ipfo ufu augetur & facilior rc:dditur, quemadmo. durn & reliquorum totius corporis mufculorum. Et pro. P~erea venatores ac nauta= in jugi exercitio longe pofita fculptores etiam , aut alii fubtilium operum ar"~dendi, tlfices, in exc:reitio admodum propinqua, plerum9u~ tromptitudinem acquiruDt , acutius illa quam rehqUl o
°
0
•
01llines intuen di.
Et ita proeul dubio Jndi, qui fixo obtutu Solem con- x x IA V. ~nde jifIt- ut ternplati ferun.tur) nihill zla vel obfcurata lumin is acie, f;Jum qUOtidie illuftria objecta infpicientes , afIuefaCtl fuere GymnofOme- phifta. ;/lI.Jo quam nos pupillam eontrahere. Verum ha:el'bus ~agis oculo 50!l." . l l " dIe'In~ m~lS propria ( CUJUS elL) correCLlS natura 1 lefl'J intueri 9u.<£ potuerint. drganis, vifionis vitia tollere) quam Dioptric~, efeCl:ibus iifdem) applicato aliquo organo artlfiClah) l1ledetur. °
°
•
f 3
C
A-