- Email: [email protected]
Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży
52
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS
Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży Irritable bowel syndrome in children Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk
Pediatr Pol 2010; 85 (1): 52–56 © 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 26.08.2009 Zaakceptowano do druku/Accepted: 15.09.2009
STRESZCZENIE Zgodnie z III kryteriami rzymskimi, zespół jelita drażliwego należy do czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci i młodzieży (grupa H). W pracy przedstawiono kryteria rozpoznania, objawy kliniczne, diagnostykę i leczenie zespołu w populacji wieku rozwojowego.
Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska
SUMMARY According to the Roman Criteria III, irritable bowel syndrome (IBS) is a functional bowel disorder in children (group H). In this paper we review diagnosing criteria, clinical manifestations, diagnosis and treatment of irritable bowel syndrome in children.
Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów Adres do korespondencji/ Address for correspondence: prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii ul. M. Skłodowskiej-Curie 9 85-094 Bydgoszcz tel. (052) 585 48 50 fax. (052) 585 40 86 e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: zespół wrażliwego jelita, bóle brzucha, dzieci
Key words: irritable bowel syndrome, abdominal pain, children
$[ZOOPvDJPXF[BCVS[FOJBQS[FXPEVQPLBSNPXFHP $[ZOOPvDJPXF[BCVS[FOJBQS[FXPEVQPLBSNPXFHP UPSËOFLPNCJOBDKFQS[FXMFLZDIMVCOBXSBDBKDZDI PCKBXËX [F TUSPOZ QS[FXPEV QPLBSNPXFHP LUËSZDI OJFNPOBXZUVNBD[Z¾OJFQSBXJEPXPvDJBNJTUSVL UVSBMOZNJ MVC CJPDIFNJD[OZNJ 8 PQVCMJLPXBOZDI X S *** LSZUFSJBDI S[ZNTLJDI LMBTZGJLVKDZDI D[ZOOPvDJPXF [BCVS[FOJB QS[FXPEV QPLBSNPXFHP V E[JFDJ XZSËOJPOP HSVQÂ OPXPSPELËX OJFNPXMU JE[JFDJXXJFLVQPOJFNPXMÂDZN HSVQB( PSB[HSVQÂ E[JFDJTUBST[ZDIJNPE[JFZ HSVQB) UBC <> ,SZUFSJB EJBHOPTUZD[OF [FTQPV KFMJUB ESBMJ XFHPVE[JFDJ 3P[QP[OBOJF[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP TZOPOJNZ [FTQË KFMJUB OBEQPCVEMJXFHP [FTQË KFMJUB OBEXSBMJ XFHP *#4 JSSJUBCMFCPXFMTZOESPNF VE[JFDJXJFTJÂ [XZTUÂQPXBOJFNXT[ZTULJDI[XZNJFOJPOZDIQPOJFK PCKBXËX DPOBKNOJFKSB[XUZHPEOJV QS[F[DPOBKNOJFK NJFTJDFQS[FEVTUBMFOJFNSP[QP[OBOJB<> 6D[VDJF EZTLPNGPSUV X KBNJF CS[VT[OFK OJF QS[ZKFNOF VD[VDJF OJFPQJTZXBOF KBLP CËM MVC CËM TQFOJBKDZ DP OBKNOJFK [ QPOJFK XZNJFOJPOZDI XBSVOLËXQS[F[NJOJNVND[BTV qQPQSBXBQPEFGFLBDKJ qQPD[UFL[XJ[BOZ[F[NJBOBNJD[ÂTUPUMJXPvDJ XZQSËOJFÉ qQPD[UFL[XJ[BOZ[F[NJBOBNJLPOTZTUFODKJ XZ HMEV TUPMDB /JFPCFDOPv¾PCKBXËXXTLB[VKDZDIOBQSPDFT [BQBMOZ MVC OPXPUXPSPXZ XBEÂ BOBUPNJD[O BMCP NFUBCPMJ[NV LUËSF NPHZCZ XZKBvOJ¾ EPMFHMJXPvDJ QBDKFOUB 8QPSËXOBOJV[**LSZUFSJBNJS[ZNTLJNJTLSËDP OP D[BT OJF[CÂEOZ EP SP[QP[OBOJB [FTQPV [ EP
NJFTJÂDZ DPQP[XBMBOBT[ZCT[FVTUBMFOJFSP[QP[OB OJBJXD[FvOJFKT[FXD[FOJFMFD[FOJB<> &QJEFNJPMPHJB ;FTQËKFMJUBOBEXSBMJXFHPKFTUKFEOZN[OBKD[ÂTU T[ZDI[BCVS[FÉD[ZOOPvDJPXZDIQS[FXPEVQPLBSNP XFHP8LSBKBDI[BDIPEOJDIKFHPXZTUÂQPXBOJFPDFOJB TJÂOBqQPQVMBDKJNPEPDJBOZDIJEPSPTZDI<> 0CKBXZ DIPSPCPXF OBKD[ÂvDJFK QPKBXJBK TJÂ X PLSF TJFPEEPKS[FXBOJBEPSPLVZDJB<>8QPQVMBDKJ XJFLVSP[XPKPXFHP[FTQËKFMJUBOBEQPCVEMJXFHPKFTU SP[QP[OBXBOZS[BE[JFKOJVEPSPTZDI)ZBNTJXTQ <> TUXJFSE[JMJ XZTUÂQPXBOJF *#4 V VD[OJËX LMBT T[LËvSFEOJDI vSFEOJXJFL MBU [OBXSBDBKDZNJ CËMBNJ CS[VDIB X XZXJBE[JF 4UBUZTUZD[OJF D[ÂvDJFK DIPSVKLPCJFUZ TUPTVOFLLPCJFUEPNÂD[Z[OXZOPTJ <> &UJPQBUPHFOF[B &UJPQBUPHFOF[B [FTQPV KFMJUB ESBMJXFHP KFTU [P POBJOJF[PTUBBEPUZDID[BTEPLBEOJFXZKBvOJPOB 8QJvNJFOOJDUXJF[XSBDBTJÂVXBHÂOBOJFQSBXJEP X NPUPSZLÂ KFMJU PSB[ [BCVS[FOJB D[VDJB US[FXOFHP OBEXSBMJXPv¾ US[FXOB <> ;BCVS[FOJB NPUPSZLJ KFMJU T TQPXPEPXBOF OJFQSBXJEPXZN VXBMOJBOJFN FOUFSPIPSNPOËX J OFVSPQS[FLByOJLËX PSB[ XBEMJ X D[ZOOPvDJ NJÂvOJ HBELJDI KFMJUB 6 QBDKFOUËX [ SP[QP[OBOZN [FTQPFN KFMJUB XSBMJXFHP TLVSD[F PEDJOLPXF KFMJU XZTUÂQVK D[ÂvDJFK J T EVT[F OJ VPTËC[ESPXZDI$[ZOOJLBNJQSFEZTQPOVKDZNJEP SP[XPKVDIPSPCZTVXBSVOLPXBOJBHFOFUZD[OFPSB[ TJMOF QS[FZDJB FNPDKPOBMOF ;BPTUS[FOJF EPMFHMJXP vDJ LMJOJD[OZDI PCTFSXVKF TJÂ QPE XQZXFN TUSFTV CÂEV EJFUFUZD[OFHP JOGFLDKJ QSPDFTËX [BQBMOZDI VSB[V PSB[ TVCTUBODKJ ESBOJDZDI vMV[ËXLÂ KFMJUB Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS
Tabela 1. Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego u dzieci (grupa H) wg III kryteriów rzymskich [1] Table 1. Functional gastrointestinal disorders according to the Roman Criteria III (group H)
H1. Wymioty i aerofagia: H1. Vomiting and aerophagia: H1a. zespół przeżuwania (ruminacji) u młodzieży H1a. adolescents rumination syndrome
H1b. zespół wymiotów cyklicznych H1b. cyclic vomiting syndrome
H1c. aerofagia H1c. aerophagia
H2. Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego związane z bólem brzucha: H2. Abdominal pain-related functional disorders: H2a. dyspepsja czynnościowa H2a. functional dyspepsia
H2b. zespół jelita drażliwego H2b. irritable bowel syndrome
H2c. migrena brzuszna H2c. abdominal migraine
H2d. czynnościowy ból brzucha u dzieci (H2d1. zespół czynnościowego bólu brzucha u dzieci) H2d. childhood functional abdominal pain (H2d1. childhood functional abdominal pain syndrome)
H3. Zaparcie i nietrzymanie stolca: H3. Constipation and incontinence: H3a. zaparcie czynnościowe H3a. functional constipation
H3b. nietrzymanie stolca bez zaparcia H3b. nonretentive cefal incontinence
MBLUP[Z GSVLUP[Z LXBTËX ËDJPXZDI BMFSHFOËX QPLBSNPXZDI 0CKBXZLMJOJD[OF %PSP[QP[OBOJB[FTQPVKFMJUBESBMJXFHPVE[JFDJ LPOJFD[OFKFTUTQFOJFOJFXBSVOLËX 8ZXJBELMJOJD[OZPEQPXJBEBKDFK***LSZUFSJPN S[ZNTLJN 8 CBEBOJV QS[FENJPUPXZN OJF TUXJFSE[B TJÂ PEDIZMFÉPETUBOVQSBXJEPXFHP 3P[XËKE[JFDLB PDFOJBOZOBTJBULBDIDFOUZMP XZDI KFTUQSBXJEPXZ ;FTQË KFMJUB OBEQPCVEMJXFHP V E[JFDJ DIBSBLUF SZ[VKF TJÂ XZTUÂQPXBOJFN OBXSBDBKDZDI D[ZOOP vDJPXZDI CËMËX CS[VDIB PSB[ [NJBOBNJ X D[ÂTUPvDJ JLPOTZTUFODKJPEEBXBOZDITUPMDËX #ËMF CS[VDIB NBK SËO MPLBMJ[BDKÂ BMF UZQPXP VNJFKTDPXJPOF T X QSBXZN MVC MFXZN QPECS[VT[V <>8ZLB[VKPOFSËOFOBTJMFOJFJQS[FSZXBOZDIB SBLUFS%[JFDJTLBSTJÂOBEPMFHMJXPvDJCËMPXFCS[V DIBHËXOJFXE[JFÉ D[ÂTUPqNJOVUQPQPTJLV 0EEBOJF HB[ËX MVC TUPMDB [OBD[OJF [NOJFKT[B OBUÂ FOJFCËMV %PPCKBXËXLMJOJD[OZDINPHDZDIXTLB[ZXB¾OB [FTQËKFMJUBOBEXSBMJXFHPVE[JFDJOBMF<> qOJFQSBXJEPXBD[ÂTUPv¾PEEBXBOJBTUPMDËX XJÂDFK OJXZQSËOJFOJBE[JFOOJFMVCNOJFKOJXZ QSËOJFOJBUZHPEOJPXP
qOJFQSBXJEPXZXZHMETUPMDB UXBSEFMVCMVyOF Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
XPEOJTUF OJFLJFEZOBQS[FNJFOOJFUXBSEFJMVyOF PLSFTPXPPLT[UBDJFaLP[JDICPCLËXo [EPNJFT[L vMV[V
q[BCVS[FOJBEFGFLBDKJ OBHFQBSDJFOBTUPMFD VD[V DJFOJFQFOFHPXZQSËOJFOJB SFUFODKBTUPMDB
qX[EÂDJBMVCVD[VDJFSP[EÂDJBCS[VDIB ;F X[HMÂEV OB DIBSBLUFS PEEBXBOZDI QS[F[ QB DKFOUB TUPMDËX XZSËOJB TJÂ QPTUBDJF DIPSPCZ CJF HVOLPX [BQBSDJPXJNJFT[BO ;FTQËKFMJUBOBEQPCVEMJXFHPNBDIBSBLUFSQS[F XMFLZ J QS[FCJFHB [ PLSFTBNJ [BPTUS[FÉ J SFNJTKJ 0LSFTZ CËMËX CS[VDIB [ KFEOPD[FTOZN PEEBXBOJFN [NJFOJPOZDITUPMDËXNPHQS[FQMBUB¾TJÂ[PLSFTBNJ CF[PCKBXPXZNJ 6QBDKFOUËX[[FTQPFNKFMJUBESBMJXFHPNPHQP KBXJ¾TJÂPCKBXZUPXBS[ZT[DF UBC <> 6E[JFDJ[SP[QP[OBOZN[FTQPFNKFMJUBESBMJXFHP D[ÂvDJFKXZTUÂQVKMÂLJ [NJBOZOBTUSPKV [BCVS[FOJB TOV TUBOZEFQSFTZKOFPSB[TPNBUZ[BDKBEPMFHMJXPvDJ %JBHOPTUZLB[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP ;FTQË KFMJUB OBEXSBMJXFHP KFTU [BCVS[FOJFN D[ZOOPvDJPXZN J OJF TUXJFSE[B TJÂ X OJN OJFQSBXJ EPXPvDJ TUSVLUVSBMOZDI D[Z CJPDIFNJD[OZDI (ËX OF [OBD[FOJF X QPTUÂQPXBOJV EJBHOPTUZD[OZN NB U[X EJBHOP[B QP[ZUZXOB QPMFHBKDB OB VTUBMFOJV SP[QP[OBOJB OB QPETUBXJF DIBSBLUFSZTUZD[OZDI PC KBXËXLMJOJD[OZDI[FTQPV BOJFOBXZLMVD[FOJVJO OZDIDIPSËC<>
53
54
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS
Tabela 2. Objawy towarzyszące w zespole jelita drażliwego u dzieci [5] Table 2. Concomitant symptoms in irritable bowel syndrome in children [5]
Objawy towarzyszące w zespole jelita drażliwego Concomitant symptoms in irritable bowel syndrome Ze strony przewodu pokarmowego: Gastrointestinal:
Ze strony innych układów: Others:
skurcze przełyku
bóle głowy, migrena
esophagospasm
headache, migraine
dyspepsja
uczucie zmęczenia
dyspepsia
fatigue
zapalenie guzków krwawniczych
zaburzenia snu
haemorrhoids
sleep disorders
szczelina odbytu
zaburzenia miesiączkowania
anal fissure
dysmenorrhea
zaburzenia oddawania moczu (dysuria, polakisuria)
dysuria
bóle grzbietu
dorsalgia
tachykardia i kołatanie serca
tachycardia
Tabela 3. Różnicowanie zespołu jelita drażliwego u dzieci [7] Table 3. Differentation of irritable bowel syndrome in children [7]
Postać z przewagą biegunek: Diarrhoea type:
Postać z przewagą zaparcia stolca: Constipation type:
nieswoiste zapalenia jelit
zaparcie czynnościowe
inflammatory bowel disease
functional constipation
zakażenia bakteryjne, wirusowe i pierwotniakowe bacterial and protozoan infections
zespoły złego wchłaniania (w tym celiakia) malabsorption syndrome (including coeliac disease)
hipolaktazja
hypolactasia
biegunki sekrecyjne
choroba uchyłkowa okrężnicy diverticulitis
choroba Hirschsprunga Hirschsprung’s disease
zaburzenia czynnościowe odbytowo-prostnicze anorectal disorders
secretory diarrhoea
choroby metaboliczne i endokrynne (w tym niedoczynność tarczycy, zatrucie witaminą D)
thyroid disorders
choroby OUN
inappropriate secretion of enterohormones
guzy jelita lub uciskające jelito z zewnątrz
choroby tarczycy zaburzenia wydzielania enterohormonów rakowiak
metabolic and endocrinological diseases (including hypothyreosis and vitamine D3 overdosing) central nervosus system diseases
interstinal and stomach tumors
carcinoid
gruczolak kosmkowy adenoma villosum
nadużywanie środków przeczyszczających laxatives overdosing
+FEOPTULJ DIPSPCPXF [ LUËSZNJ OBMFZ SËOJDP XB¾ [FTQË KFMJUB ESBMJXFHP QS[FETUBXJPOP X UBC <> ;BPSHBOJD[OQS[ZD[ZOEPMFHMJXPvDJLMJOJD[OZDI QS[FNBXJB¾NPH<> qHPSD[LB qCËMFXZCVE[BKDF[FTOVOPDOFHP qPCFDOPv¾LSXJXTUPMDV qDIVEOJÂDJF q[BIBNPXBOJFQS[ZSPTUVNBTZDJBBJX[SPTUV qCËMFJPCS[ÂLJTUBXËX
qQPXJÂLT[FOJFOBS[EËXKBNZCS[VT[OFK qPCFDOPv¾HV[BXKBNJFCS[VT[OFK q[NJBOZPLPPPECZUOJD[F QS[FUPLJ PXS[PE[FOJB T[D[FMJOBPECZUV
qQS[FQVLMJOBQPXPLCS[VDIB qXZTUQJFOJFPCKBXËXVNBZDIE[JFDJ EPMBU 6QBDKFOUËX[PCKBXBNJBMBSNVKDZNJOBMFZ[B QMBOPXB¾CBEBOJBEPEBULPXF NJO<> qCBEBOJBMBCPSBUPSZKOF NPSGPMPHJBLSXJ[SP[NB [FN 0# FO[ZNZXUSPCPXFJUS[VTULPXF NPD[ OJLJLSFBUZOJOB FMFLUSPMJUZJHMVLP[BXFLSXJ Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS IPSNPOZUBSD[ZDZ LBOBQBTPZUZ QPTJFXPHËMOZ JLSFXVUBKPO CBEBOJFPHËMOFJQPTJFXNPD[V
qCBEBOJFVMUSBTPOPHSBGJD[OFKBNZCS[VT[OFK qCBEBOJBTQFDKBMJTUZD[OF SFLUPTLPQJB TJHNPTLPQJB LPMPOPTLPQJB XMFXLPOUSBTUPXZKFMJUBHSVCFHP CBEBOJFLPOUSBTUPXFKFMJUBDJFOLJFHP HBTUSPEVPEF OPTLPQJB UFTUMBLUP[PXZ -FD[FOJF[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP 8MFD[FOJV[FTQPVKFMJUBESBMJXFHPVE[JFDJQPXJ OJFOVD[FTUOJD[Z¾[FTQËTLBEBKDZTJÂ[QFEJBUSZMVC HBTUSPFOUFSPMPHBE[JFDJÂDFHP EJFUFUZLBJOJFKFEOPLSPU OJF QTZDIPMPHB /JFPDFOJPOF XZEBK TJÂ QPNPD PSB[ [BBOHBPXBOJF SPE[JDËX J SPE[JOZ QBDKFOUB 1PETUB XMFD[FOJB[FTQPVKFMJUBOBEQPCVEMJXFHPKFTUEPCSB XTQËQSBDBQPNJÂE[ZMFLBS[FNBNPEZNQBDKFOUFN 4VLDFT UFSBQFVUZD[OZ PTJHB TJÂ EPQJFSP QP V[Z TLBOJV[BVGBOJBDIPSFHP /BMFZVTQPLPJ¾QBDKFOUBJKFHPSPE[JDËXPSB[QP JOGPSNPXB¾ JDI P D[ZOOPvDJPXZN DIBSBLUFS[F EPMF HMJXPvDJJQS[FXMFLZNQS[FCJFHVDIPSPCZ [PLSFTBNJ [BPTUS[FÉJSFNJTKJ0HSPNOF[OBD[FOJFNBQSBXJEP XP[FCSBOZXZXJBELMJOJD[OZ XLUËSZNQPXJOOPTJÂ [XSËDJ¾ VXBHÂ OB XZTUÂQPXBOJF D[ZOOJLËX QSFEZT QPOVKDZDI EP SP[XPKV DIPSPCZ J [BPTUS[BKDZDI KFK QS[FCJFH NJOTUSFT OJFQSBXJEPXFOBXZLJEJFUFUZD[ OF VSB[Z CSBL BLUZXOPvDJ GJ[ZD[OFK #BEBOJF QPE NJPUPXF XZNBHB JOEZXJEVBMOFHP QPEFKvDJB MFLBS[B EPLBEFHPQBDKFOUB 6XT[ZTULJDIE[JFDJDIPSZDIMVCQPEFKS[FXBOZDI P[FTQËKFMJUBESBMJXFHPLPOJFD[OFKFTUQS[FQSPXBE[F OJFLPOTVMUBDKJQTZDIPMPHJD[OFK OBKMFQJFKXPCFDOPvDJ J[D[ZOOZNVE[JBFNSPE[JDËX/JFLJFEZQBDKFODJXZ NBHBKTUBFKPQJFLJQTZDIPMPHJD[OFK8UFSBQJJXZLP S[ZTUZXBOFTNJO¾XJD[FOJBSFMBLTBDZKOF USFOJOH QSPHSFTZXOFKSFMBLTBDKJNJÂvOJ XZVD[FOJFTQPTPCËX SFEVLPXBOJB TUSFTV UVNJFOJF OBENJFSOZDI SFBLDKJ PSB[USFOJOHBTFSUZXOPvDJTQPFD[OFK<> 1PTUÂQPXBOJFEJFUFUZD[OF 1PTUÂQPXBOJF EJFUFUZD[OF [BMFZ PE DIBSBLUFSV PEEBXBOZDI QS[F[ E[JFDLP TUPMDËX 8 PLSFTJF CF[ PCKBXPXZN EJFUB QPXJOOB CZ¾ USBEZDZKOB /JF[CÂE OB KFTU FMJNJOBDKB [ EJFUZ QPLBSNËX [BPTUS[BKDZDI QS[FCJFH [FTQPV KFMJUB ESBMJXFHP %PMFHMJXPvDJ OBK D[ÂvDJFK OBTJMBK QT[FOJDB QSPEVLUZ NMFD[OF SZCZ PXPDFNPS[B KBKB PS[FDIZJTPKB<> 8 QPTUBDJ [BQBSDJPXFK [BMFDB TJÂ XQSPXBE[FOJF EJFUZ CPHBUPSFT[ULPXFK CPHBUFK X CPOOJL QPLBSNP XZ PSB[QS[ZKNPXBOJF[XJÂLT[POFKJMPvDJQZOËX OB QPKËXOJFHB[PXBOZDI LPNQPUËXD[ZTPLËX #POOJL U[X XËLOJL QPLBSNPXZ UP [FTQË vDJBO LPNËS LPXZDI SPvMJO OJFUSBXJPOZDI J OJFXDIBOJBOZDI XQS[FXPE[JFQPLBSNPXZND[PXJFLB4LBEBTJÂPO [GSBLDKJOJFSP[QVT[D[BMOZDI DFMVMP[B MJHOJOZ JSP[ QVT[D[BMOZDI X XPE[JF QFLUZOZ HVNZ HMVLPNBO Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
OBO vMV[ZJD[ÂvDJPXPIFNJDFMVMP[Z <>4QPZXBOJF QPLBSNËX CPHBUPCPOOJLPXZDI VBUXJB PEEBXBOJF TUPMDBJQPQSBXJBSZUNXZQSËOJFÉQPQS[F[OBTJMFOJF GFSNFOUBDKJ PSB[ [XJÂLT[FOJF JMPvDJ XPEZ X EPMOZN PEDJOLVQS[FXPEVQPLBSNPXFHP6E[JFDJ[ESPXZDI [BMFDBTJÂTQPZXBOJFXËLOJLBQPLBSNPXFHPXJMPvDJ HLHND BMFOJFXJÂDFKOJHEPCÂ <>*TU OJFKFNPMJXPv¾QPEBXBOJBCPOOJLB[JOOZDIySËEF QSFQBSBUZGBSNBLPMPHJD[OF 8EJFDJFCPHBUPSFT[ULP XFK QS[FDJXXTLB[BOF T QSPEVLUZ X[EZNBKDF OQ vXJFF QJFD[ZXP HSPDI GBTPMB HPUPXBOB LBQVTUB LBMBGJPSZ vXJFF PHËSLJ
[BXJFSBKDF HBSCOJLJ OQ NPDOB IFSCBUB LBLBP LBXB [JBSOJTUB D[FLPMBEB PSB[DJÂLPTUSBXOF OQTNBPOFKBKLB NJÂTPD[FSXP OF TFSZËUFJQMFvOJPXF <> 6 QBDKFOUËX [ CJFHVOLPX QPTUBDJ [FTQPV KFMJ UBOBEQPCVEMJXFHP[BMFDBTJÂOBUPNJBTUPHSBOJD[FOJF TQPZDJBQPLBSNËX[EVJMPvDJXËLJFOSPvMJOOZDI [ OJFDBLPXJDJF XDIBOJBOZNJ XÂHMPXPEBOBNJ KBL TLSPCJB MBLUP[B TPSCJUPM PMJHPTBDIBSZEZ<> 1PTUÂQPXBOJFGBSNBLPMPHJD[OF ;F X[HMÂEV OB XZTPL TLVUFD[OPv¾ QMBDFCP q GBSNBLPUFSBQJB X [FTQPMF KFMJUB ESBMJXFHP KFTUQS[F[D[Âv¾BVUPSËXLXFTUJPOPXBOB<>8MFD[F OJVTUPTVKFTJÂSËOFHSVQZMFLËX X[BMFOPvDJPEPC KBXËXEPNJOVKDZDIJJDIOBTJMFOJB 5SZNFCVUZOB KFTU BHPOJTU SFDFQUPSËX FOLFGBMJ OPXZDI[OBKEVKDZDITJÂXvDJBOJFKFMJU|D[ZTJÂPOB [BSËXOP [ SFDFQUPSBNJ NJ J EFMUB QPCVE[FOJF QFSZ TUBMUZLJ
KBLJ[SFDFQUPSBNJLBQQB IBNPXBOJF -FL QS[ZXSBDB QSBXJEPX QFSZTUBMUZL KFMJUB J KFTU TLV UFD[OZX[XBMD[BOJVX[E¾JCËMËXCS[VDIB .FCFXFSZOB [NOJFKT[B EPMFHMJXPvDJ CËMPXF CS[VDIB QPQS[F[ SP[LVSD[ NJÂvOJËXLJ KFMJUB E[JBB OJF TQB[NPMJUZD[OF %[JBB POB CF[QPvSFEOJP J XZ CJËSD[P OB CPO vMV[PX NJÂvOJ HBELJDI QS[FXPEV QPLBSNPXFHP 1PEPCOFE[JBBOJFXZLB[VKQBQBXFSZOBJKFKTZO UFUZD[OBQPDIPEOBqESPUBXFSZOB 8 QS[ZQBELV X[EÂDJB CS[VDIB [ OBENJFSOZN HSPNBE[FOJFN HB[ËX X QS[FXPE[JF QPLBSNPXZN [BMFDB TJ QPEBOJF TJNFUZLPOV 1PXPEVKF PO QÂLB OJFQÂDIFS[ZLËXHB[VQPQS[F[[NOJFKT[FOJFOBQJÂDJB QPXJFS[DIOJPXFHPOBHSBOJDZGB[ZQZOOFKJ HB[PXFK X QS[FXPE[JF QPLBSNPXZN <> -FL OJF XQZXB OB NPUPSZLÂKFMJUB BOJOJFESBOJKFHPvDJBOZ 6 QBDKFOUËX DJFSQJDZDI KFEOPD[FvOJF OB CËMF JX[EÂDJBCS[VDIB[BTUPTPXB¾NPOBQSFQBSBU[PP OZqNFUFPTQBTNZMqCÂEDZQPD[FOJFNTJNFUZLP OVJBMXFSZOZ LUËSBT[ZCLPJTJMOJFSP[LVSD[BNJÂvOJF HBELJFQS[FXPEVQPLBSNPXFHP 6E[JFDJ[QPTUBDJ[BQBSDJPXDIPSPCZJ[OBD[OZN [BMFHBOJFNNBTLBPXZDIXKFMJDJFHSVCZNOJF[CÂEOF KFTU [BTUPTPXBOJF MFLËX QS[FD[ZT[D[BKDZDI <> ;F X[HMÂEV OB NFDIBOJ[N E[JBBOJB XZSËOJB TJ QSF
55
56
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS QBSBUZ PTNPUZD[OF MBLUVMP[B NBLSPHPMF
QPvMJ[HP XF QZOOB QBSBGJOB EPLV[BO TPEPXZ
QÂD[OJFKDF CBCLB MBODFUPXBUB PSB[ ESBOJDF CJTBLPEZM TFO OP[ZEZ -FLJ UF QPXJOOZ CZ¾ QPEBXBOF UZMLP QS[F[ PLSFT VUS[ZNZXBOJB TJÂ EPMFHMJXPvDJ X NJOJNBMOFK EBXDFTLVUFD[OFK 1SPCJPUZLJ TUPZXFESPCOPVTUSPKF LUËSFQPEB XBOFXPEQPXJFEOJDIJMPvDJBDIXZXJFSBKLPS[ZTUOZ FGFLU [ESPXPUOZ ,BMBOEFS J XTQ <> PDFOJBMJ TLV UFD[OPv¾ NJFT[BOJOZ QSPCJPUZLËX X UZN -BDUPCBDJM MVTSIBNOPTVT XMFD[FOJV[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP %PCBEBOJB[BLXBMJGJLPXBOPPTËC LUËSFQS[F[ NJFTJÂDZ PUS[ZNZXBZ QSPCJPUZLJ MVC QMBDFCP "VUP S[ZXZLB[BMJ FXvSËEQBDKFOUËXPUS[ZNVKDZDIQSP CJPUZLJPCKBXZLMJOJD[OF[FTQPVKFMJUBOBEQPCVEMJXF HP[NOJFKT[ZZTJÂXJTUPUOJFTUBUZTUZD[OJFXJÂLT[ZN TUPQOJV OJ V PTËC PUS[ZNVKDZDI QMBDFCP 1PEPCOF XZOJLJ V[ZTLBMJ /JFE[JFMJO J XTQ <> LUËS[Z CBEBMJ TLVUFD[OPv¾ -BDUPCBDJMMVT QMBOUBSVN 7 V QB DKFOUËX [ [FTQPFN KFMJUB OBEXSBMJXFHP 1P UZHP EOJBDIMFD[FOJBPCTFSXPXBOPVTUQJFOJFCËMËXCS[V DIBVXT[ZTULJDIQBDKFOUËXPUS[ZNVKDZDIQSPCJPUZL BVPUS[ZNVKDZDIQMBDFCPUZMLPVQPPXZ[OJDI
'SBODJT $: 8IPSXFMM 1+ *SSJUBCMF CPXFM TZOESPNF #S
Piśmiennictwo
,BMBOEFS, )BUBLLB, 1PVTTB5"QSPCJPUJDNJYUVSFBM
.FE+ q 3ZLP + ;FTQË KFMJUB ESBMJXFHP 4UBOEBSEZ .FEZD[OF q .BOOJOH"1JJO5PXBSETQPTJUJWFEJBHOPTJTPGUIFJSSJUBCMF CPXFM#S.FE+ q *XBÉD[BL # *XBÉD[BL ' ;BCVS[FOJB D[ZOOPvDJPXF QS[F XPEVQPLBSNPXFHPQPESFEBLDK-FT[LB1BSBEPXTLJFHP $PSOFUJT 8SPDBX q #MBODIBSE &# 4DIXBSU[ 41 "EBQUBUJPO PG NVMUJDPNQP OFOU USFBUNFOU GPS JSSJUBCMF CPXFM TZOESPNF UP B TNBMM HSPVQGPSNBU#JPGFFECBDL4FMG3FHVM q 1BXFBT"-FD[FOJF[FTQPVKFMJUBOBEXSBMJXFHP&TTFOU .FE q $[FSXJPOLB4[BGMBSTLB . 3PNBÉD[VL # 1PTUÂQPXBOJF X[BQBSDJVD[ZOOPvDJPXZNTUPMDBVE[JFDJJNPE[JFZ'P SVN.FEZDZOZ3PE[JOOFK q 3ZLP+ 0MFL" 4UPMBSD[ZL"ZXJFOJFX[BQBSDJBDITUPM DBVE[JFDJ4UBOEBSEZ.FEZD[OF q %BQPJHOZ. 4UPDLCSVHHFS38 "[QJSP['JJO3PMFPGBMJ NFOUBUJPO JO JSSJUBCMF CPXFM TZOESPNF %JHFTUJPO q $BNJMMFSJ..BOBHFNFOUPGJSSJUBCMFCPXFMTZOESPNF(B TUSPFOUFSPMPHZ q
3BTRVJO" EJ-PSFO[P$ 'PSCFT%JJO$IJMEIPPEGVODUJP OBM HBTUSPJOUFTUJOBM EJTPSEFST DIJMEBEPMFTDFOU (BTUSP FOUFSPMPHZ q 8FCFS') .D$BMMVN38$MJOJDBMBQQSPBDIFTUPJSSJUBCMF CPXFMTZOESPNF-BODFU q )ZBNT+4 #VSLF( %BWJT1.JJO"CEPNJOBMQBJOBOE
MFWJBUFT TZNQUPNT JO *#4 QBUJFOUT B DPOUSPMMFE NPOUI JOUFSWFOUJPO"MJNFOU1IBSNBDPM5IFS q /JFE[JFMJO , ,PSEFDLJ ) #JSLFOGFME # " DPOUSPMMFE EP VCMFCMJOE SBOEPNJ[FE TUVEZ PO UIF FGGJDBDZ PG -BDUPCB DJMMVTQMBOUBSVN7JOQBUJFOUTXJUIJSSJUBCMFCPXFMTZO ESPNF&VS+(BTUS)FQ q
JSSJUBCMFCPXFMTZOESPNFJOBEPMFTDFODFBDPNNVOJUZCB TFETUVEZ+1FEJBUS q
Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS
Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży Irritable bowel syndrome in children Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk
Pediatr Pol 2010; 85 (1): 52–56 © 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 26.08.2009 Zaakceptowano do druku/Accepted: 15.09.2009
STRESZCZENIE Zgodnie z III kryteriami rzymskimi, zespół jelita drażliwego należy do czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci i młodzieży (grupa H). W pracy przedstawiono kryteria rozpoznania, objawy kliniczne, diagnostykę i leczenie zespołu w populacji wieku rozwojowego.
Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska
SUMMARY According to the Roman Criteria III, irritable bowel syndrome (IBS) is a functional bowel disorder in children (group H). In this paper we review diagnosing criteria, clinical manifestations, diagnosis and treatment of irritable bowel syndrome in children.
Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów Adres do korespondencji/ Address for correspondence: prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii ul. M. Skłodowskiej-Curie 9 85-094 Bydgoszcz tel. (052) 585 48 50 fax. (052) 585 40 86 e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: zespół wrażliwego jelita, bóle brzucha, dzieci
Key words: irritable bowel syndrome, abdominal pain, children
$[ZOOPvDJPXF[BCVS[FOJBQS[FXPEVQPLBSNPXFHP $[ZOOPvDJPXF[BCVS[FOJBQS[FXPEVQPLBSNPXFHP UPSËOFLPNCJOBDKFQS[FXMFLZDIMVCOBXSBDBKDZDI PCKBXËX [F TUSPOZ QS[FXPEV QPLBSNPXFHP LUËSZDI OJFNPOBXZUVNBD[Z¾OJFQSBXJEPXPvDJBNJTUSVL UVSBMOZNJ MVC CJPDIFNJD[OZNJ 8 PQVCMJLPXBOZDI X S *** LSZUFSJBDI S[ZNTLJDI LMBTZGJLVKDZDI D[ZOOPvDJPXF [BCVS[FOJB QS[FXPEV QPLBSNPXFHP V E[JFDJ XZSËOJPOP HSVQÂ OPXPSPELËX OJFNPXMU JE[JFDJXXJFLVQPOJFNPXMÂDZN HSVQB( PSB[HSVQÂ E[JFDJTUBST[ZDIJNPE[JFZ HSVQB) UBC <> ,SZUFSJB EJBHOPTUZD[OF [FTQPV KFMJUB ESBMJ XFHPVE[JFDJ 3P[QP[OBOJF[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP TZOPOJNZ [FTQË KFMJUB OBEQPCVEMJXFHP [FTQË KFMJUB OBEXSBMJ XFHP *#4 JSSJUBCMFCPXFMTZOESPNF VE[JFDJXJFTJÂ [XZTUÂQPXBOJFNXT[ZTULJDI[XZNJFOJPOZDIQPOJFK PCKBXËX DPOBKNOJFKSB[XUZHPEOJV QS[F[DPOBKNOJFK NJFTJDFQS[FEVTUBMFOJFNSP[QP[OBOJB<> 6D[VDJF EZTLPNGPSUV X KBNJF CS[VT[OFK OJF QS[ZKFNOF VD[VDJF OJFPQJTZXBOF KBLP CËM MVC CËM TQFOJBKDZ DP OBKNOJFK [ QPOJFK XZNJFOJPOZDI XBSVOLËXQS[F[NJOJNVND[BTV qQPQSBXBQPEFGFLBDKJ qQPD[UFL[XJ[BOZ[F[NJBOBNJD[ÂTUPUMJXPvDJ XZQSËOJFÉ qQPD[UFL[XJ[BOZ[F[NJBOBNJLPOTZTUFODKJ XZ HMEV TUPMDB /JFPCFDOPv¾PCKBXËXXTLB[VKDZDIOBQSPDFT [BQBMOZ MVC OPXPUXPSPXZ XBEÂ BOBUPNJD[O BMCP NFUBCPMJ[NV LUËSF NPHZCZ XZKBvOJ¾ EPMFHMJXPvDJ QBDKFOUB 8QPSËXOBOJV[**LSZUFSJBNJS[ZNTLJNJTLSËDP OP D[BT OJF[CÂEOZ EP SP[QP[OBOJB [FTQPV [ EP
NJFTJÂDZ DPQP[XBMBOBT[ZCT[FVTUBMFOJFSP[QP[OB OJBJXD[FvOJFKT[FXD[FOJFMFD[FOJB<> &QJEFNJPMPHJB ;FTQËKFMJUBOBEXSBMJXFHPKFTUKFEOZN[OBKD[ÂTU T[ZDI[BCVS[FÉD[ZOOPvDJPXZDIQS[FXPEVQPLBSNP XFHP8LSBKBDI[BDIPEOJDIKFHPXZTUÂQPXBOJFPDFOJB TJÂOBqQPQVMBDKJNPEPDJBOZDIJEPSPTZDI<> 0CKBXZ DIPSPCPXF OBKD[ÂvDJFK QPKBXJBK TJÂ X PLSF TJFPEEPKS[FXBOJBEPSPLVZDJB<>8QPQVMBDKJ XJFLVSP[XPKPXFHP[FTQËKFMJUBOBEQPCVEMJXFHPKFTU SP[QP[OBXBOZS[BE[JFKOJVEPSPTZDI)ZBNTJXTQ <> TUXJFSE[JMJ XZTUÂQPXBOJF *#4 V VD[OJËX LMBT T[LËvSFEOJDI vSFEOJXJFL MBU [OBXSBDBKDZNJ CËMBNJ CS[VDIB X XZXJBE[JF 4UBUZTUZD[OJF D[ÂvDJFK DIPSVKLPCJFUZ TUPTVOFLLPCJFUEPNÂD[Z[OXZOPTJ <> &UJPQBUPHFOF[B &UJPQBUPHFOF[B [FTQPV KFMJUB ESBMJXFHP KFTU [P POBJOJF[PTUBBEPUZDID[BTEPLBEOJFXZKBvOJPOB 8QJvNJFOOJDUXJF[XSBDBTJÂVXBHÂOBOJFQSBXJEP X NPUPSZLÂ KFMJU PSB[ [BCVS[FOJB D[VDJB US[FXOFHP OBEXSBMJXPv¾ US[FXOB <> ;BCVS[FOJB NPUPSZLJ KFMJU T TQPXPEPXBOF OJFQSBXJEPXZN VXBMOJBOJFN FOUFSPIPSNPOËX J OFVSPQS[FLByOJLËX PSB[ XBEMJ X D[ZOOPvDJ NJÂvOJ HBELJDI KFMJUB 6 QBDKFOUËX [ SP[QP[OBOZN [FTQPFN KFMJUB XSBMJXFHP TLVSD[F PEDJOLPXF KFMJU XZTUÂQVK D[ÂvDJFK J T EVT[F OJ VPTËC[ESPXZDI$[ZOOJLBNJQSFEZTQPOVKDZNJEP SP[XPKVDIPSPCZTVXBSVOLPXBOJBHFOFUZD[OFPSB[ TJMOF QS[FZDJB FNPDKPOBMOF ;BPTUS[FOJF EPMFHMJXP vDJ LMJOJD[OZDI PCTFSXVKF TJÂ QPE XQZXFN TUSFTV CÂEV EJFUFUZD[OFHP JOGFLDKJ QSPDFTËX [BQBMOZDI VSB[V PSB[ TVCTUBODKJ ESBOJDZDI vMV[ËXLÂ KFMJUB Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS
Tabela 1. Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego u dzieci (grupa H) wg III kryteriów rzymskich [1] Table 1. Functional gastrointestinal disorders according to the Roman Criteria III (group H)
H1. Wymioty i aerofagia: H1. Vomiting and aerophagia: H1a. zespół przeżuwania (ruminacji) u młodzieży H1a. adolescents rumination syndrome
H1b. zespół wymiotów cyklicznych H1b. cyclic vomiting syndrome
H1c. aerofagia H1c. aerophagia
H2. Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego związane z bólem brzucha: H2. Abdominal pain-related functional disorders: H2a. dyspepsja czynnościowa H2a. functional dyspepsia
H2b. zespół jelita drażliwego H2b. irritable bowel syndrome
H2c. migrena brzuszna H2c. abdominal migraine
H2d. czynnościowy ból brzucha u dzieci (H2d1. zespół czynnościowego bólu brzucha u dzieci) H2d. childhood functional abdominal pain (H2d1. childhood functional abdominal pain syndrome)
H3. Zaparcie i nietrzymanie stolca: H3. Constipation and incontinence: H3a. zaparcie czynnościowe H3a. functional constipation
H3b. nietrzymanie stolca bez zaparcia H3b. nonretentive cefal incontinence
MBLUP[Z GSVLUP[Z LXBTËX ËDJPXZDI BMFSHFOËX QPLBSNPXZDI 0CKBXZLMJOJD[OF %PSP[QP[OBOJB[FTQPVKFMJUBESBMJXFHPVE[JFDJ LPOJFD[OFKFTUTQFOJFOJFXBSVOLËX 8ZXJBELMJOJD[OZPEQPXJBEBKDFK***LSZUFSJPN S[ZNTLJN 8 CBEBOJV QS[FENJPUPXZN OJF TUXJFSE[B TJÂ PEDIZMFÉPETUBOVQSBXJEPXFHP 3P[XËKE[JFDLB PDFOJBOZOBTJBULBDIDFOUZMP XZDI KFTUQSBXJEPXZ ;FTQË KFMJUB OBEQPCVEMJXFHP V E[JFDJ DIBSBLUF SZ[VKF TJÂ XZTUÂQPXBOJFN OBXSBDBKDZDI D[ZOOP vDJPXZDI CËMËX CS[VDIB PSB[ [NJBOBNJ X D[ÂTUPvDJ JLPOTZTUFODKJPEEBXBOZDITUPMDËX #ËMF CS[VDIB NBK SËO MPLBMJ[BDKÂ BMF UZQPXP VNJFKTDPXJPOF T X QSBXZN MVC MFXZN QPECS[VT[V <>8ZLB[VKPOFSËOFOBTJMFOJFJQS[FSZXBOZDIB SBLUFS%[JFDJTLBSTJÂOBEPMFHMJXPvDJCËMPXFCS[V DIBHËXOJFXE[JFÉ D[ÂTUPqNJOVUQPQPTJLV 0EEBOJF HB[ËX MVC TUPMDB [OBD[OJF [NOJFKT[B OBUÂ FOJFCËMV %PPCKBXËXLMJOJD[OZDINPHDZDIXTLB[ZXB¾OB [FTQËKFMJUBOBEXSBMJXFHPVE[JFDJOBMF<> qOJFQSBXJEPXBD[ÂTUPv¾PEEBXBOJBTUPMDËX XJÂDFK OJXZQSËOJFOJBE[JFOOJFMVCNOJFKOJXZ QSËOJFOJBUZHPEOJPXP
qOJFQSBXJEPXZXZHMETUPMDB UXBSEFMVCMVyOF Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
XPEOJTUF OJFLJFEZOBQS[FNJFOOJFUXBSEFJMVyOF PLSFTPXPPLT[UBDJFaLP[JDICPCLËXo [EPNJFT[L vMV[V
q[BCVS[FOJBEFGFLBDKJ OBHFQBSDJFOBTUPMFD VD[V DJFOJFQFOFHPXZQSËOJFOJB SFUFODKBTUPMDB
qX[EÂDJBMVCVD[VDJFSP[EÂDJBCS[VDIB ;F X[HMÂEV OB DIBSBLUFS PEEBXBOZDI QS[F[ QB DKFOUB TUPMDËX XZSËOJB TJÂ QPTUBDJF DIPSPCZ CJF HVOLPX [BQBSDJPXJNJFT[BO ;FTQËKFMJUBOBEQPCVEMJXFHPNBDIBSBLUFSQS[F XMFLZ J QS[FCJFHB [ PLSFTBNJ [BPTUS[FÉ J SFNJTKJ 0LSFTZ CËMËX CS[VDIB [ KFEOPD[FTOZN PEEBXBOJFN [NJFOJPOZDITUPMDËXNPHQS[FQMBUB¾TJÂ[PLSFTBNJ CF[PCKBXPXZNJ 6QBDKFOUËX[[FTQPFNKFMJUBESBMJXFHPNPHQP KBXJ¾TJÂPCKBXZUPXBS[ZT[DF UBC <> 6E[JFDJ[SP[QP[OBOZN[FTQPFNKFMJUBESBMJXFHP D[ÂvDJFKXZTUÂQVKMÂLJ [NJBOZOBTUSPKV [BCVS[FOJB TOV TUBOZEFQSFTZKOFPSB[TPNBUZ[BDKBEPMFHMJXPvDJ %JBHOPTUZLB[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP ;FTQË KFMJUB OBEXSBMJXFHP KFTU [BCVS[FOJFN D[ZOOPvDJPXZN J OJF TUXJFSE[B TJÂ X OJN OJFQSBXJ EPXPvDJ TUSVLUVSBMOZDI D[Z CJPDIFNJD[OZDI (ËX OF [OBD[FOJF X QPTUÂQPXBOJV EJBHOPTUZD[OZN NB U[X EJBHOP[B QP[ZUZXOB QPMFHBKDB OB VTUBMFOJV SP[QP[OBOJB OB QPETUBXJF DIBSBLUFSZTUZD[OZDI PC KBXËXLMJOJD[OZDI[FTQPV BOJFOBXZLMVD[FOJVJO OZDIDIPSËC<>
53
54
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS
Tabela 2. Objawy towarzyszące w zespole jelita drażliwego u dzieci [5] Table 2. Concomitant symptoms in irritable bowel syndrome in children [5]
Objawy towarzyszące w zespole jelita drażliwego Concomitant symptoms in irritable bowel syndrome Ze strony przewodu pokarmowego: Gastrointestinal:
Ze strony innych układów: Others:
skurcze przełyku
bóle głowy, migrena
esophagospasm
headache, migraine
dyspepsja
uczucie zmęczenia
dyspepsia
fatigue
zapalenie guzków krwawniczych
zaburzenia snu
haemorrhoids
sleep disorders
szczelina odbytu
zaburzenia miesiączkowania
anal fissure
dysmenorrhea
zaburzenia oddawania moczu (dysuria, polakisuria)
dysuria
bóle grzbietu
dorsalgia
tachykardia i kołatanie serca
tachycardia
Tabela 3. Różnicowanie zespołu jelita drażliwego u dzieci [7] Table 3. Differentation of irritable bowel syndrome in children [7]
Postać z przewagą biegunek: Diarrhoea type:
Postać z przewagą zaparcia stolca: Constipation type:
nieswoiste zapalenia jelit
zaparcie czynnościowe
inflammatory bowel disease
functional constipation
zakażenia bakteryjne, wirusowe i pierwotniakowe bacterial and protozoan infections
zespoły złego wchłaniania (w tym celiakia) malabsorption syndrome (including coeliac disease)
hipolaktazja
hypolactasia
biegunki sekrecyjne
choroba uchyłkowa okrężnicy diverticulitis
choroba Hirschsprunga Hirschsprung’s disease
zaburzenia czynnościowe odbytowo-prostnicze anorectal disorders
secretory diarrhoea
choroby metaboliczne i endokrynne (w tym niedoczynność tarczycy, zatrucie witaminą D)
thyroid disorders
choroby OUN
inappropriate secretion of enterohormones
guzy jelita lub uciskające jelito z zewnątrz
choroby tarczycy zaburzenia wydzielania enterohormonów rakowiak
metabolic and endocrinological diseases (including hypothyreosis and vitamine D3 overdosing) central nervosus system diseases
interstinal and stomach tumors
carcinoid
gruczolak kosmkowy adenoma villosum
nadużywanie środków przeczyszczających laxatives overdosing
+FEOPTULJ DIPSPCPXF [ LUËSZNJ OBMFZ SËOJDP XB¾ [FTQË KFMJUB ESBMJXFHP QS[FETUBXJPOP X UBC <> ;BPSHBOJD[OQS[ZD[ZOEPMFHMJXPvDJLMJOJD[OZDI QS[FNBXJB¾NPH<> qHPSD[LB qCËMFXZCVE[BKDF[FTOVOPDOFHP qPCFDOPv¾LSXJXTUPMDV qDIVEOJÂDJF q[BIBNPXBOJFQS[ZSPTUVNBTZDJBBJX[SPTUV qCËMFJPCS[ÂLJTUBXËX
qQPXJÂLT[FOJFOBS[EËXKBNZCS[VT[OFK qPCFDOPv¾HV[BXKBNJFCS[VT[OFK q[NJBOZPLPPPECZUOJD[F QS[FUPLJ PXS[PE[FOJB T[D[FMJOBPECZUV
qQS[FQVLMJOBQPXPLCS[VDIB qXZTUQJFOJFPCKBXËXVNBZDIE[JFDJ EPMBU 6QBDKFOUËX[PCKBXBNJBMBSNVKDZNJOBMFZ[B QMBOPXB¾CBEBOJBEPEBULPXF NJO<> qCBEBOJBMBCPSBUPSZKOF NPSGPMPHJBLSXJ[SP[NB [FN 0# FO[ZNZXUSPCPXFJUS[VTULPXF NPD[ OJLJLSFBUZOJOB FMFLUSPMJUZJHMVLP[BXFLSXJ Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS IPSNPOZUBSD[ZDZ LBOBQBTPZUZ QPTJFXPHËMOZ JLSFXVUBKPO CBEBOJFPHËMOFJQPTJFXNPD[V
qCBEBOJFVMUSBTPOPHSBGJD[OFKBNZCS[VT[OFK qCBEBOJBTQFDKBMJTUZD[OF SFLUPTLPQJB TJHNPTLPQJB LPMPOPTLPQJB XMFXLPOUSBTUPXZKFMJUBHSVCFHP CBEBOJFLPOUSBTUPXFKFMJUBDJFOLJFHP HBTUSPEVPEF OPTLPQJB UFTUMBLUP[PXZ -FD[FOJF[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP 8MFD[FOJV[FTQPVKFMJUBESBMJXFHPVE[JFDJQPXJ OJFOVD[FTUOJD[Z¾[FTQËTLBEBKDZTJÂ[QFEJBUSZMVC HBTUSPFOUFSPMPHBE[JFDJÂDFHP EJFUFUZLBJOJFKFEOPLSPU OJF QTZDIPMPHB /JFPDFOJPOF XZEBK TJÂ QPNPD PSB[ [BBOHBPXBOJF SPE[JDËX J SPE[JOZ QBDKFOUB 1PETUB XMFD[FOJB[FTQPVKFMJUBOBEQPCVEMJXFHPKFTUEPCSB XTQËQSBDBQPNJÂE[ZMFLBS[FNBNPEZNQBDKFOUFN 4VLDFT UFSBQFVUZD[OZ PTJHB TJÂ EPQJFSP QP V[Z TLBOJV[BVGBOJBDIPSFHP /BMFZVTQPLPJ¾QBDKFOUBJKFHPSPE[JDËXPSB[QP JOGPSNPXB¾ JDI P D[ZOOPvDJPXZN DIBSBLUFS[F EPMF HMJXPvDJJQS[FXMFLZNQS[FCJFHVDIPSPCZ [PLSFTBNJ [BPTUS[FÉJSFNJTKJ0HSPNOF[OBD[FOJFNBQSBXJEP XP[FCSBOZXZXJBELMJOJD[OZ XLUËSZNQPXJOOPTJÂ [XSËDJ¾ VXBHÂ OB XZTUÂQPXBOJF D[ZOOJLËX QSFEZT QPOVKDZDI EP SP[XPKV DIPSPCZ J [BPTUS[BKDZDI KFK QS[FCJFH NJOTUSFT OJFQSBXJEPXFOBXZLJEJFUFUZD[ OF VSB[Z CSBL BLUZXOPvDJ GJ[ZD[OFK #BEBOJF QPE NJPUPXF XZNBHB JOEZXJEVBMOFHP QPEFKvDJB MFLBS[B EPLBEFHPQBDKFOUB 6XT[ZTULJDIE[JFDJDIPSZDIMVCQPEFKS[FXBOZDI P[FTQËKFMJUBESBMJXFHPLPOJFD[OFKFTUQS[FQSPXBE[F OJFLPOTVMUBDKJQTZDIPMPHJD[OFK OBKMFQJFKXPCFDOPvDJ J[D[ZOOZNVE[JBFNSPE[JDËX/JFLJFEZQBDKFODJXZ NBHBKTUBFKPQJFLJQTZDIPMPHJD[OFK8UFSBQJJXZLP S[ZTUZXBOFTNJO¾XJD[FOJBSFMBLTBDZKOF USFOJOH QSPHSFTZXOFKSFMBLTBDKJNJÂvOJ XZVD[FOJFTQPTPCËX SFEVLPXBOJB TUSFTV UVNJFOJF OBENJFSOZDI SFBLDKJ PSB[USFOJOHBTFSUZXOPvDJTQPFD[OFK<> 1PTUÂQPXBOJFEJFUFUZD[OF 1PTUÂQPXBOJF EJFUFUZD[OF [BMFZ PE DIBSBLUFSV PEEBXBOZDI QS[F[ E[JFDLP TUPMDËX 8 PLSFTJF CF[ PCKBXPXZN EJFUB QPXJOOB CZ¾ USBEZDZKOB /JF[CÂE OB KFTU FMJNJOBDKB [ EJFUZ QPLBSNËX [BPTUS[BKDZDI QS[FCJFH [FTQPV KFMJUB ESBMJXFHP %PMFHMJXPvDJ OBK D[ÂvDJFK OBTJMBK QT[FOJDB QSPEVLUZ NMFD[OF SZCZ PXPDFNPS[B KBKB PS[FDIZJTPKB<> 8 QPTUBDJ [BQBSDJPXFK [BMFDB TJÂ XQSPXBE[FOJF EJFUZ CPHBUPSFT[ULPXFK CPHBUFK X CPOOJL QPLBSNP XZ PSB[QS[ZKNPXBOJF[XJÂLT[POFKJMPvDJQZOËX OB QPKËXOJFHB[PXBOZDI LPNQPUËXD[ZTPLËX #POOJL U[X XËLOJL QPLBSNPXZ UP [FTQË vDJBO LPNËS LPXZDI SPvMJO OJFUSBXJPOZDI J OJFXDIBOJBOZDI XQS[FXPE[JFQPLBSNPXZND[PXJFLB4LBEBTJÂPO [GSBLDKJOJFSP[QVT[D[BMOZDI DFMVMP[B MJHOJOZ JSP[ QVT[D[BMOZDI X XPE[JF QFLUZOZ HVNZ HMVLPNBO Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010
OBO vMV[ZJD[ÂvDJPXPIFNJDFMVMP[Z <>4QPZXBOJF QPLBSNËX CPHBUPCPOOJLPXZDI VBUXJB PEEBXBOJF TUPMDBJQPQSBXJBSZUNXZQSËOJFÉQPQS[F[OBTJMFOJF GFSNFOUBDKJ PSB[ [XJÂLT[FOJF JMPvDJ XPEZ X EPMOZN PEDJOLVQS[FXPEVQPLBSNPXFHP6E[JFDJ[ESPXZDI [BMFDBTJÂTQPZXBOJFXËLOJLBQPLBSNPXFHPXJMPvDJ HLHND BMFOJFXJÂDFKOJHEPCÂ <>*TU OJFKFNPMJXPv¾QPEBXBOJBCPOOJLB[JOOZDIySËEF QSFQBSBUZGBSNBLPMPHJD[OF 8EJFDJFCPHBUPSFT[ULP XFK QS[FDJXXTLB[BOF T QSPEVLUZ X[EZNBKDF OQ vXJFF QJFD[ZXP HSPDI GBTPMB HPUPXBOB LBQVTUB LBMBGJPSZ vXJFF PHËSLJ
[BXJFSBKDF HBSCOJLJ OQ NPDOB IFSCBUB LBLBP LBXB [JBSOJTUB D[FLPMBEB PSB[DJÂLPTUSBXOF OQTNBPOFKBKLB NJÂTPD[FSXP OF TFSZËUFJQMFvOJPXF <> 6 QBDKFOUËX [ CJFHVOLPX QPTUBDJ [FTQPV KFMJ UBOBEQPCVEMJXFHP[BMFDBTJÂOBUPNJBTUPHSBOJD[FOJF TQPZDJBQPLBSNËX[EVJMPvDJXËLJFOSPvMJOOZDI [ OJFDBLPXJDJF XDIBOJBOZNJ XÂHMPXPEBOBNJ KBL TLSPCJB MBLUP[B TPSCJUPM PMJHPTBDIBSZEZ<> 1PTUÂQPXBOJFGBSNBLPMPHJD[OF ;F X[HMÂEV OB XZTPL TLVUFD[OPv¾ QMBDFCP q GBSNBLPUFSBQJB X [FTQPMF KFMJUB ESBMJXFHP KFTUQS[F[D[Âv¾BVUPSËXLXFTUJPOPXBOB<>8MFD[F OJVTUPTVKFTJÂSËOFHSVQZMFLËX X[BMFOPvDJPEPC KBXËXEPNJOVKDZDIJJDIOBTJMFOJB 5SZNFCVUZOB KFTU BHPOJTU SFDFQUPSËX FOLFGBMJ OPXZDI[OBKEVKDZDITJÂXvDJBOJFKFMJU|D[ZTJÂPOB [BSËXOP [ SFDFQUPSBNJ NJ J EFMUB QPCVE[FOJF QFSZ TUBMUZLJ
KBLJ[SFDFQUPSBNJLBQQB IBNPXBOJF -FL QS[ZXSBDB QSBXJEPX QFSZTUBMUZL KFMJUB J KFTU TLV UFD[OZX[XBMD[BOJVX[E¾JCËMËXCS[VDIB .FCFXFSZOB [NOJFKT[B EPMFHMJXPvDJ CËMPXF CS[VDIB QPQS[F[ SP[LVSD[ NJÂvOJËXLJ KFMJUB E[JBB OJF TQB[NPMJUZD[OF %[JBB POB CF[QPvSFEOJP J XZ CJËSD[P OB CPO vMV[PX NJÂvOJ HBELJDI QS[FXPEV QPLBSNPXFHP 1PEPCOFE[JBBOJFXZLB[VKQBQBXFSZOBJKFKTZO UFUZD[OBQPDIPEOBqESPUBXFSZOB 8 QS[ZQBELV X[EÂDJB CS[VDIB [ OBENJFSOZN HSPNBE[FOJFN HB[ËX X QS[FXPE[JF QPLBSNPXZN [BMFDB TJ QPEBOJF TJNFUZLPOV 1PXPEVKF PO QÂLB OJFQÂDIFS[ZLËXHB[VQPQS[F[[NOJFKT[FOJFOBQJÂDJB QPXJFS[DIOJPXFHPOBHSBOJDZGB[ZQZOOFKJ HB[PXFK X QS[FXPE[JF QPLBSNPXZN <> -FL OJF XQZXB OB NPUPSZLÂKFMJUB BOJOJFESBOJKFHPvDJBOZ 6 QBDKFOUËX DJFSQJDZDI KFEOPD[FvOJF OB CËMF JX[EÂDJBCS[VDIB[BTUPTPXB¾NPOBQSFQBSBU[PP OZqNFUFPTQBTNZMqCÂEDZQPD[FOJFNTJNFUZLP OVJBMXFSZOZ LUËSBT[ZCLPJTJMOJFSP[LVSD[BNJÂvOJF HBELJFQS[FXPEVQPLBSNPXFHP 6E[JFDJ[QPTUBDJ[BQBSDJPXDIPSPCZJ[OBD[OZN [BMFHBOJFNNBTLBPXZDIXKFMJDJFHSVCZNOJF[CÂEOF KFTU [BTUPTPXBOJF MFLËX QS[FD[ZT[D[BKDZDI <> ;F X[HMÂEV OB NFDIBOJ[N E[JBBOJB XZSËOJB TJ QSF
55
56
PODYPLOMOWA SZKOŁ A PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS QBSBUZ PTNPUZD[OF MBLUVMP[B NBLSPHPMF
QPvMJ[HP XF QZOOB QBSBGJOB EPLV[BO TPEPXZ
QÂD[OJFKDF CBCLB MBODFUPXBUB PSB[ ESBOJDF CJTBLPEZM TFO OP[ZEZ -FLJ UF QPXJOOZ CZ¾ QPEBXBOF UZMLP QS[F[ PLSFT VUS[ZNZXBOJB TJÂ EPMFHMJXPvDJ X NJOJNBMOFK EBXDFTLVUFD[OFK 1SPCJPUZLJ TUPZXFESPCOPVTUSPKF LUËSFQPEB XBOFXPEQPXJFEOJDIJMPvDJBDIXZXJFSBKLPS[ZTUOZ FGFLU [ESPXPUOZ ,BMBOEFS J XTQ <> PDFOJBMJ TLV UFD[OPv¾ NJFT[BOJOZ QSPCJPUZLËX X UZN -BDUPCBDJM MVTSIBNOPTVT XMFD[FOJV[FTQPVKFMJUBESBMJXFHP %PCBEBOJB[BLXBMJGJLPXBOPPTËC LUËSFQS[F[ NJFTJÂDZ PUS[ZNZXBZ QSPCJPUZLJ MVC QMBDFCP "VUP S[ZXZLB[BMJ FXvSËEQBDKFOUËXPUS[ZNVKDZDIQSP CJPUZLJPCKBXZLMJOJD[OF[FTQPVKFMJUBOBEQPCVEMJXF HP[NOJFKT[ZZTJÂXJTUPUOJFTUBUZTUZD[OJFXJÂLT[ZN TUPQOJV OJ V PTËC PUS[ZNVKDZDI QMBDFCP 1PEPCOF XZOJLJ V[ZTLBMJ /JFE[JFMJO J XTQ <> LUËS[Z CBEBMJ TLVUFD[OPv¾ -BDUPCBDJMMVT QMBOUBSVN 7 V QB DKFOUËX [ [FTQPFN KFMJUB OBEXSBMJXFHP 1P UZHP EOJBDIMFD[FOJBPCTFSXPXBOPVTUQJFOJFCËMËXCS[V DIBVXT[ZTULJDIQBDKFOUËXPUS[ZNVKDZDIQSPCJPUZL BVPUS[ZNVKDZDIQMBDFCPUZMLPVQPPXZ[OJDI
'SBODJT $: 8IPSXFMM 1+ *SSJUBCMF CPXFM TZOESPNF #S
Piśmiennictwo
,BMBOEFS, )BUBLLB, 1PVTTB5"QSPCJPUJDNJYUVSFBM
.FE+ q 3ZLP + ;FTQË KFMJUB ESBMJXFHP 4UBOEBSEZ .FEZD[OF q .BOOJOH"1JJO5PXBSETQPTJUJWFEJBHOPTJTPGUIFJSSJUBCMF CPXFM#S.FE+ q *XBÉD[BL # *XBÉD[BL ' ;BCVS[FOJB D[ZOOPvDJPXF QS[F XPEVQPLBSNPXFHPQPESFEBLDK-FT[LB1BSBEPXTLJFHP $PSOFUJT 8SPDBX q #MBODIBSE &# 4DIXBSU[ 41 "EBQUBUJPO PG NVMUJDPNQP OFOU USFBUNFOU GPS JSSJUBCMF CPXFM TZOESPNF UP B TNBMM HSPVQGPSNBU#JPGFFECBDL4FMG3FHVM q 1BXFBT"-FD[FOJF[FTQPVKFMJUBOBEXSBMJXFHP&TTFOU .FE q $[FSXJPOLB4[BGMBSTLB . 3PNBÉD[VL # 1PTUÂQPXBOJF X[BQBSDJVD[ZOOPvDJPXZNTUPMDBVE[JFDJJNPE[JFZ'P SVN.FEZDZOZ3PE[JOOFK q 3ZLP+ 0MFL" 4UPMBSD[ZL"ZXJFOJFX[BQBSDJBDITUPM DBVE[JFDJ4UBOEBSEZ.FEZD[OF q %BQPJHOZ. 4UPDLCSVHHFS38 "[QJSP['JJO3PMFPGBMJ NFOUBUJPO JO JSSJUBCMF CPXFM TZOESPNF %JHFTUJPO q $BNJMMFSJ..BOBHFNFOUPGJSSJUBCMFCPXFMTZOESPNF(B TUSPFOUFSPMPHZ q
3BTRVJO" EJ-PSFO[P$ 'PSCFT%JJO$IJMEIPPEGVODUJP OBM HBTUSPJOUFTUJOBM EJTPSEFST DIJMEBEPMFTDFOU (BTUSP FOUFSPMPHZ q 8FCFS') .D$BMMVN38$MJOJDBMBQQSPBDIFTUPJSSJUBCMF CPXFMTZOESPNF-BODFU q )ZBNT+4 #VSLF( %BWJT1.JJO"CEPNJOBMQBJOBOE
MFWJBUFT TZNQUPNT JO *#4 QBUJFOUT B DPOUSPMMFE NPOUI JOUFSWFOUJPO"MJNFOU1IBSNBDPM5IFS q /JFE[JFMJO , ,PSEFDLJ ) #JSLFOGFME # " DPOUSPMMFE EP VCMFCMJOE SBOEPNJ[FE TUVEZ PO UIF FGGJDBDZ PG -BDUPCB DJMMVTQMBOUBSVN7JOQBUJFOUTXJUIJSSJUBCMFCPXFMTZO ESPNF&VS+(BTUS)FQ q
JSSJUBCMFCPXFMTZOESPNFJOBEPMFTDFODFBDPNNVOJUZCB TFETUVEZ+1FEJBUS q
Pediatria Polska tom 85, nr 1, st yc zeń – lut y 2010