- Email: [email protected]
Analiza finansowania publicznego świadczeń zdrowotnych w chorobach alergicznych w Polsce. Część druga – leczenie szpitalne
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
Dostępne online www.sciencedirect.com
ScienceDirect journal homepage: www.elsevier.com/locate/alergo
Artykuł oryginalny/Original research article
Analiza finansowania publicznego świadczeń zdrowotnych w chorobach alergicznych w Polsce. Część druga – leczenie szpitalne Analysis of public financing of health care services in allergic diseases in Poland. Part Two – hospital care Jakub Gierczyński 1, Jerzy Gryglewicz 2, Małgorzata Sobotka-Gałązka 2, Jerzy Kruszewski 3, Bolesław Samoliński 4, Rafał Pawliczak 5,*, Piotr Kuna 6 1
Katedra Polityki Ochrony Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu, UM w Łodzi, Polska Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego w Warszawie, Polska 3 Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie, Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, Centralny Szpital Kliniczny MON, Warszawa, Polska 4 Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii WUM, Warszawa, Polska 5 Katedra Alergologii, Dermatologii i Immunologii UM w Łodzi, Polska 6 Klinika Pneumonologii i Alergologii, Katedra Medycyny Wewnętrznej, Uniwersytecki Szpital Kliniczny UM w Łodzi, Polska 2
informacje o artykule
abstract
Historia artykułu:
The article presents the public funding of health care in allergic diseases in terms of
Otrzymano: 03.06.2015
hospital treatment in 2014. On the basis of the National Health Fund (NHF) data available
Zaakceptowano: 15.06.2015
in the public domain, the authors analysed the financial outlay on the contracts by
Dostępne online: 09.10.2015
province and compared them with the waiting time for benefits. As a result, the analysis
Słowa kluczowe: leczenie szpitalne Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) Oddziały Wojewódzkie NFZ (OW
the population in the field of allergic diseases. There have also been inter-province diffe-
found inadequate public funding for hospital care to meet the growing health needs of rences in the levels of financing hospital care and waiting lists. © 2015 Polish Society of Allergology. Published by Elsevier Sp. z o.o. All rights reserved.
NFZ) czas oczekiwania na świadczenia medyczne przypadki stabilne przypadki pilne
* Adres do korespondencji: Katedra Alergologii, Immunologii i Dermatologii Zakład Immunopatologii UM w Łodzi, ul. Żeligowskiego 7/9, 90-752 Łódź, Polska. Adres email: [email protected] (R. Pawliczak). http://dx.doi.org/10.1016/j.alergo.2015.09.002 2353-3854/© 2015 Polish Society of Allergology. Published by Elsevier Sp. z o.o. All rights reserved.
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
151
Keywords: Hospital care the National Health Fund (NFZ) Provincial Offices of the National Health Fund (OW NFZ) The waiting time for medical treatment Stable cases Urgent cases
Wstęp Z inicjatywy i za środki Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (PTA) w 2014 r. zrealizowano projekt naukowy pod roboczym tytułem „Choroby alergiczne – analiza finansowania świadczeń zdrowotnych i społecznych”. Projekt prowadzony był przez ekspertów Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego (IZWOZ) w ścisłej współpracy i konsultacji z klinicystami reprezentującymi PTA. Celem badań, których podsumowaniem jest raport, była analiza finansowania świadczeń zdrowotnych przez Narodowy Fundusz Zdrowia związanych leczeniem chorób alergicznych. Artykuł jest drugą częścią cyklu publikacji przedstawiających finansowanie publiczne świadczeń zdrowotnych w zakresie chorób alergicznych w Polsce. Przedstawia analizę kontraktów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) na 2014 r. w rodzaju leczenie szpitalne z zakresu alergologii. Przybliża również dane dotyczące czasu oczekiwania pacjentów na świadczenia w podziale na przypadki pilne i stabilne w ujęciu wojewódzkim.
Metodologia Analizie poddano kontrakty zawarte z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) na 2014 r. w rodzaju leczenie szpitalne z zakresu alergologii. Świadczenia zdrowotne realizowane były w oddziałach alergologii. Dane dotyczące zawartych kontraktów dostępne na stronie NFZ zostały zagregowane i poddane analizie w programie Excel. W wyniku przeszukania serwisu NFZ pt. „Listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej” otrzymano informację dotyczącą list oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w zakresie alergologii w lecznictwie szpitalnym i opiece ambulatoryjnej, w podziale na przypadki stabilne i pilne, z poziomu poszczególnych świadczeniodawców na terenie wybranego województwa [1]. Informacje pochodzą od świadczeniodawców, a Oddział Wojewódzki NFZ (OW NFZ) jedynie agreguje te dane i wysyła do Centrali NFZ, która je publikuje. Średni czas oczekiwania oznacza średnią liczbę dni, jaką oczekiwały na udzielenie świadczenia osoby skreślone z listy oczekujących z powodu wykonania świadczenia u danego świadczeniodawcy. Przypadek stabilny to stan zdrowia pacjenta, który nie wymaga udzielenia świadczenia w trybie nagłym lub pilnym, przypadek pilny – stan zdrowia, wymagający pilnego udzielenia świadczenia ze względu na szybko postępujący proces chorobowy i na szybkie pogorszenie
stanu zdrowia lub znaczącego zmniejszenia szans na powrót do zdrowia.
Wyniki Umowy zawarte w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie: alergologia-hospitalizacja W rodzaju leczenie szpitalne, Narodowy Fundusz Zdrowia na 2014 r. zawarł umowy na świadczenia w zakresie alergologiahospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja o wartości 67,97 mln zł z czterdziestoma świadczeniodawcami. Oddziały wojewódzkie NFZ, które zawarły umowy na 2014 r. z największą liczbą świadczeniodawców, to: Łódzki OW NFZ i Mazowiecki OW NFZ – po 6 ośrodków oraz Dolnośląski OW NFZ – 5 ośrodków. Trzy OW NFZ, tj. Lubuski, Opolski, Podkarpacki, nie zawarły żadnej umowy w powyższym zakresie. Tabela I oraz rycina 1 przedstawiają liczbę świadczeniodawców realizujących umowy w zakresie hospitalizacja w oddziale alergologii w poszczególnych OW NFZ w 2014 r. W rodzaju leczenie szpitalne Narodowy Fundusz Zdrowia na 2014 r. zawarł umowy na świadczenia w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja o wartości 67,97 mln zł. Wartości kontraktów dla poszczególnych oddziałów wojewódzkich NFZ zostały przedstawione w tabeli I oraz na rycinie 2. Największe wartości kontraktów wykazały OW NFZ Mazowiecki – 10 063 612 zł, Małopolski – 9 474 816 zł oraz Dolnośląski – 8 549 432 zł. Trzy oddziały: lubuski, opolski, podkarpacki nie zakontraktowały powyższych świadczeń. Oznacza to brak dostępu do świadczeń w ramach hospitalizacji w oddziale alergologii dla mieszkańców tych województw na ich obszarze terytorialnym. Ważnym wskaźnikiem oceniającym dostępność do świadczeń z zakresu alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja jest wskaźnik uzyskany poprzez podzielenie ogólnej wartości umów z zakresu alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja przez liczbę mieszkańców danego województwa ( per capita) [1]. Przyjmuje się, że wyższy wskaźnik charakteryzuje województwa z lepszą dostępnością do leczenia w ramach leczenie szpitalne (świadczenia w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja). W 2014 r., średnia wartość wskaźnika dla kraju wynosiła 1,77 zł, co oznacza, że NFZ na każdego ubezpieczonego przeznaczał średnio taką kwotę na finansowanie świadczeń z zakresu alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia
152
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
Tabela I – Liczba świadczeniodawców w poszczególnych OW NFZ realizujących umowy w zakresie alergologiahospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja. Wartość kontraktów ogółem w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja (dane w zł). Wartość kontraktów per capita w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja w 2014 r. (dane w zł) Table I – The number of providers in each OW NFZ implementing the agreement in the field of allergy-hospitalization, including children allergy-hospitalization. Total value of contracts in the field of allergy-hospitalization, including children allergyhospitalization (in zł). The value of contracts per capita, such as hospital treatment in the field of allergy-hospitalization, including children allergy-hospitalization in 2014 (in zł) Nazwa OW NFZ Dolnośląski Kujawsko-Pomorski Lubelski Lubuski Łódzki Małopolski Mazowiecki Opolski Podkarpacki Podlaski Pomorski Śląski Świętokrzyski Warmińsko-Mazurski Wielkopolski Zachodniopomorski Razem
Liczba świadczeniodawców
Wartość kontraktów ogółem
Wartość kontraktów per capita
5 4 2
8 549 432,00 7 093 216,00 3 120 208,00
2,94 3,39 1,45
6 4 6
7 663 492,48 9 474 816,00 10 063 612,00
3,05 2,82 1,89
2 2 3 1 1 1 3 40
3 547 544,00 4 583 228,00 6 575 192,00 683 020,00 3 753 100,00 1 298 804,00 1 567 384,00 67 973 048,48
2,97 2,00 1,43 0,54 2,59 0,37 0,91 1,77
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NFZ
dziecięca-hospitalizacja. Najwyższy wskaźnik per capita odnotowano w Kujawsko-Pomorskim OW NFZ – 3,39 zł, Łódzkim OW NFZ – 3,05 zł oraz Podlaskim OW NFZ – 2,97 zł. Najniższy wskaźnik per capita wystąpił w Wielkopolskim OW NFZ – 0,37 zł, Świętokrzyskim OW NFZ – 0,54 zł oraz Zachodniopomorskim OW NFZ – 0,91 zł. Średnia wartość dla Polski wyniosła 1,77 zł. Tabela I oraz rycina 3 przedstawiają
informacje dotyczące wartości kontraktów w leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja per capita w poszczególnych OW NFZ. W kształtowaniu polityki zdrowotnej istotne znaczenie ma określenie przez decydentów priorytetów zdrowotnych, co zapewni im odpowiedni poziom finansowania. Wyznacznikiem
Ryc. 1 – Liczba świadczeniodawców w poszczególnych OW NFZ realizujących umowy w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja w 2014 r. Fig. 1 – The number of providers in each OW NFZ implementing the agreement in the field of allergy-hospitalization, including allergy-hospitalization for children in 2014
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
153
Ryc. 2 – Wartość kontraktów OW NFZ ogółem w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja (dane w zł) w 2014 r. Fig. 2 – The value of total contracts OW NFZ in the field of allergy-hospitalization, including children allergy-hospitalization (in zł) in 2014
tych priorytetów w poszczególnych województwach jest ich procentowy udział w wydatkach na świadczenia zdrowotne ogółem w danym rodzaju świadczeń. W związku z planowanym przez Ministra Zdrowia procesem tworzenia map potrzeb zdrowotnych, wskaźnik dotyczący wysokości środków przeznaczanych na świadczenia z zakresu alergologii może mieć kluczowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji w zakresie
planowania potrzeb zdrowotnych danego województwa oraz kraju. W tabeli II przedstawiono porównanie wartości umów z zakresu alergologia-hospitalizacja w stosunku do wartości wszystkich umów zawartych w ramach leczenia szpitalnego w 2014 r. Najwyższy wskaźnik udziału wartości świadczeń z zakresu alergologia-hospitalizacja występuje w województwie
Ryc. 3 – Wartość kontraktów OW NFZ w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja, per capita w 2014 r. (dane w zł) Fig. 3 – The OW NFZ contracts such as hospital treatment in the field of allergy-hospitalization, including children allergyhospitalization per capita in 2014 (in zł)
154
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
Tabela II – Porównanie wartości umów z zakresu alergologia-hospitalizacja w stosunku do wartości wszystkich umów zawartych w ramach leczenia szpitalnego w 2014 r. (dane w zł) Table II – Comparison of the value of contracts in the field of allergy-hospitalization in relation to the value of all contracts concluded as part of hospital treatment in 2014 (in zł) Nazwa OW NFZ
Kujawsko-Pomorski Podlaski Małopolski Dolnośląski Łódzki Warmińsko-Mazurski Pomorski Mazowiecki Śląski Lubelski Zachodniopomorski Świętokrzyski Wielkopolski Lubuski Opolski Podkarpacki Razem
Wartość umów zawartych rodzaju leczenie szpitalne (bez programów lekowych i chemioterapii) 1 446 815 2 189 1 980 1 844 958 1 508 3 862 3 056 1 537 1 226 880 2 283
963 889 748 228 277 069 242 480 738 598 905 140 863
Wartość umów z zakresu alergologia-hospitalizacja
000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000
7 3 9 8 7 3 4 10 6 3 1
093 547 474 549 663 753 583 063 575 120 567 683 1 298
23 591 140 000
Udział procentowy
216 544 816 432 492 100 228 612 192 208 384 020 804
0,49% 0,43% 0,43% 0,43% 0,42% 0,39% 0,30% 0,26% 0,22% 0,20% 0,13% 0,08% 0,06%
67 973 048
0,29%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NFZ
kujawsko-pomorskim i wynosi 0,49% w stosunku do innych świadczeń realizowanych w ramach umów leczenie szpitalne. Wartość wskaźnika powyżej średniej krajowej (0,29%) stwierdza się także w województwach: podlaskim, małopolskim, dolnośląskim i łódzkim, warmińsko-mazurskim i pomorskim. Znacząco poniżej średniej krajowej udział w finansowaniu przez OW NFZ oddziałów alergologii występuje w województwach: zachodniopomorskim, świętokrzyskim i wielkopolskim.
W ramach analizy porównawczej wysokości zawartych umów dokonano także zestawienia wartości umów w rodzaju leczenie szpitalne zawartych przez oddziały wojewódzkie NFZ na świadczenia z zakresu hospitalizacji w oddziale alergologicznym z wartością umów w zakresie hospitalizacji w oddziale chorób płuc. Pokazuje to tabela III. Na podstawie powyższego zestawienia można stwierdzić, że najwyższy w kraju wskaźnik stosunku wartości umów w zakresie hospitalizacji w oddziale alergologii do wartości
Tabela III – Porównanie wartości umów w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja do wartości umów w zakresie choroby płuc-hospitalizacja (dane w zł) Table III – Comparison of the value of contracts such as hospital treatment in the field of allergy-hospitalization to the value of contracts in the field of lung disease-hospitalization (in zł) Nazwa OW NFZ Wielkopolski Świętokrzyski Lubelski Zachodniopomorski Śląski Mazowiecki Małopolski Dolnośląski Pomorski Łódzki Kujawsko-Pomorski Podlaski Warmińsko-Mazurski Lubuski Opolski Podkarpacki Razem
Wartość umów alergologia-hospitalizacja
Wartość umów choroby płuc-hospitalizacja
Hospitalizacja w oddziale alergologii/oddziale chorób płuc
1 298 804,00 683 020,00 3 120 208,00 1 567 384,00 6 575 192,00 10 063 612,00 9 474 816,00 8 549 432,00 4 583 228,00 7 663 492,48 7 093 216,00 3 547 544,00 3 753 100,00 brak umów brak umów brak umów 67 973 048,48
47 964 800,00 20 756 268,00 49 759 649,68 24 858 236,00 72 913 946,00 90 474 370,48 69 149 964,00 61 340 062,00 29 156 816,00 48 497 800,00 40 563 068,00 19 649 626,36 16 924 908,00 16 275 584,00 21 058 336,00 28 985 923,00 658 329 357,52
2,71% 3,29% 6,27% 6,31% 9,02% 11,12% 13,70% 13,94% 15,72% 15,80% 17,49% 18,05% 22,18%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NFZ
10,33%
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
umów w zakresie hospitalizacji w oddziale chorób płuc występuje w województwie warmińsko-mazurskim, natomiast najniższy w województwie wielkopolskim. W 2014 r. wartości zawartych umów na świadczenia alergologiczne w rodzaju leczenie szpitalne, ambulatoryjna opieka specjalistyczna (AOS) oraz programy lekowe wyniosły 226 659 685 zł, z czego AOS stanowi 63%, leczenie szpitalne 30% oraz programy lekowe 7% wartości zakontraktowanych świadczeń. Wartość świadczeń w AOS jest ponad 2-krotnie wyższa niż świadczeń w lecznictwie szpitalnym (143 mln zł w porównaniu z 68 mln zł). Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt dodatkowego finansowania świadczeń u pacjentów z alergią w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, jednak ze względu na rozliczanie tego rodzaju świadczeń poprzez stawkę kapitacyjną niemożliwe jest określenie wartości „zakontraktowanych” i rzeczywiście udzielonych świadczeń w tym zakresie.
Listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w zakresie oddziałów alergologicznych Istotnym elementem zmian w ochronie zdrowia jest wprowadzenie rozwiązań mających na celu skrócenie kolejek do poradni specjalistycznych. Kolejki spowodowane są przede wszystkim niewystarczającym finansowaniem świadczeń zdrowotnych ze strony płatnika publicznego oraz deficytem kadry medycznej. Świadczeniodawcy w ramach umów zawartych z NFZ mają obowiązek przekazywania informacji dotyczącej list oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w podziale na przypadki pilne i stabilne [2]. Niepełne dane przekazywane przez świadczeniodawców oraz praktyczny brak weryfikacji tych danych przez NFZ powoduje, że w wielu przypadkach faktyczny czas oczekiwania na świadczenie jest różny od czasu sprawozdawanego do NFZ. Ponadto należy zauważyć, że prezentowane dane mogą nie uwzględniać kolejek oczekujących u wszystkich świadczeniodawców
155
realizujących dany zakres świadczeń zdrowotnych, co może wynikać z niezgłoszenia kolejek do NFZ, błędu po stronie NFZ lub weryfikacji kolejek przez świadczeniodawcę w związku z błędnym prowadzeniem list oczekujących. W wielu przypadkach prezentowanego poniżej stanu oczekiwania na świadczenia opieki zdrowotnej należy zwrócić uwagę na fakt, że czasy oczekiwania na świadczenia zdrowotne zależą zarówno od wielkości zapotrzebowania na powyższe świadczenia, jak i rzeczywistej wartości kontraktu dla poszczególnych świadczeniodawców oraz samej organizacji udzielania tych świadczeń przez danego świadczeniodawcę. W opracowaniu przeanalizowano oddziały alergologiczne (ogólne) świadczące usługi z zakresu alergologii w rodzaju leczenie szpitalne, w podziale na przypadki pilne. Dane pochodziły z 26 oddziałów alergologicznych, z których 38,46% (10) zaraportowało kolejki oczekujących na świadczenia [2]. Najdłuższy średni czas oczekiwania na hospitalizację w trybie pilnym wyniósł 136 dni (Ryc. 4). Analizie poddano również listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie oddziałów alergologicznych w podziale na przypadki stabilne, według województw. Dane pochodziły z 26 oddziałów alergologicznych, z których 18 (69,23%) zaraportowało kolejki pacjentów oczekujących na świadczenia [2]. Najdłuższy średni czas oczekiwania na hospitalizację wyniósł 268 dni (Ryc. 5).
Podsumowanie Przedstawione analizy wykazały spore dysproporcje międzywojewódzkie w poziomie planowania finansowania świadczeń w rodzaju leczenie szpitalne z zakresu alergologii w 2014 r. Najwięcej środków finansowych na świadczenia w rodzaju leczenie szpitalne na oddziałach alergologii w przeliczeniu na 1 mieszkańca przeznaczono w województwie kujawsko-pomorskim (3,39 zł), a najmniej województwie wielkopolskim (0,37 zł). Różnica była więc prawie dziesięciokrotna. Należy
Ryc. 4 – Średni czas oczekiwania na hospitalizację w trybie pilnym w oddziałach alergologicznych oraz liczba osób oczekujących Fig. 4 – The average waiting time for hospital treatment urgently in branches allergy and the number of people waiting
156
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
Ryc. 5 – Średni czas oczekiwania na hospitalizację w trybie stabilnym w oddziałach alergologicznych (dni) oraz liczba osób oczekujących Fig. 5 – The average waiting time for hospital treatment in stable mode in the branches of allergy (days) and the number of people waiting
podkreślić fakt, że trzy OW NFZ, tj. Lubuski, Opolski, Podkarpacki, nie zawarły żadnej umowy w rodzaju leczenie szpitalne na oddziałach alergologii. Oznacza to brak dostępu mieszkańców tych województw do leczenia szpitalnego chorób alergicznych. Wyniki analiz czasu oczekiwania na świadczenia pokazały, że chorzy musieli oczekiwać średnio jeden miesiąc w kolejkach na usługi z zakresu alergologii w lecznictwie szpitalnym, w podziale na przypadki pilne. Dotyczyło to aż ok. 40% zaraportowanych oddziałów szpitalnych (10 ośrodków na 26 ogółem). W kategorii przypadków stabilnych ok. 70% oddziałów szpitalnych wykazało czas oczekiwania od miesiąca nawet do ośmiu miesięcy.
Wnioski 1. Istniejące dysproporcje międzywojewódzkie w finansowaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu alergologii finansowane przez NFZ potwierdzają nierówności ubezpieczonych w dostępie do zdrowia oraz potrzebę planowania finansowania świadczeń w oparciu o potrzeby zdrowotne mieszkańców poszczególnych województw. 2. Ograniczenia w dostępie do świadczeń spowodowane są przede wszystkim niewystarczającymi środkami finansowymi przeznaczanymi przez płatnika publicznego na leczenie chorób alergicznych. 3. Zalecane jest opracowanie optymalnego modelu organizacji i efektywnego finansowania opieki alergologicznej w Polsce.
Omówienie W Polsce około 12 milionów osób choruje na alergię [3]. Według szacunkowych danych z badania ECAP, na astmę
chorują 4 miliony osób i jest to najczęstsza choroba przewlekła dzieci i osób do 30. roku życia [4]. Jest to również główna przyczyna hospitalizacji chorujących na alergię. W Europie na astmę umiera co godzinę jeden człowiek. Zazwyczaj zgony te dotyczą młodych ludzi, są przedwczesne i można ich uniknąć, stosując kompleksowe zarządzanie chorobą zgodne ze standardami klinicznymi [5]. Ze względu na zróżnicowanie w dostępie do świadczeń medycznych dla pacjentów z chorobami alergicznymi w poszczególnych województwach oraz zróżnicowanie w zakresie wskaźników epidemiologicznych w poszczególnych regionach, konieczne jest precyzyjne zdefiniowanie potrzeb zdrowotnych w zakresie chorób alergicznych. Konieczne jest zwiększenie finansowania profilaktyki i leczenia chorób alergicznych ze strony NFZ [6]. Tworzenie map potrzeb zdrowotnych zalicza się do rekomendowanych przez MZ narzędzi planowania strategicznego w systemie ochrony zdrowia, a zwłaszcza stanowi podstawę kontraktowania świadczeń przez NFZ od 2016 roku. Dodatkowo wprowadzenie rejestru pacjentów wraz z mapą potrzeb zdrowotnych pozwoli określić rzeczywiste potrzeby oraz realne liczby pacjentów z chorobą alergiczną, co powinno wpłynąć na poprawę dystrybucji świadczeń, również w kontekście ich kompleksowego udzielania przez oddziały szpitalne, i skrócenie okresów oczekiwania na ich udzielenie, które obecnie są nie do zaakceptowania. Należy rozważyć w tym aspekcie wprowadzenie do finansowania ze środków publicznych opracowanego przez środowisko lekarzy alergologów „Programu profilaktyki chorób alergicznych” w celu zwiększenia identyfikacji osób zagrożonych wystąpieniem alergii. Prawidłowe rozpoznanie chorób alergicznych, a następnie odpowiednio wczesne zastosowanie leczenia, poprawia efekt zdrowotny pacjenta, opóźnia rozwój choroby, zmniejsza ryzyko oraz obniża koszty opieki medycznej i społeczne. Na koniec zalecane jest opracowanie długofalowej „Strategii prewencji, diagnostyki
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
i leczenia chorób alergicznych w Polsce”. Strategia powinna być nowym narzędziem kształtowania i realizacji polityki zdrowotnej państwa w zakresie prewencji i leczenia alergii w Polsce. Wieloletnie plany stanowią jedno z głównych narzędzi kształtowania i realizacji strategii w ochronie zdrowia i dlatego są stosowane przez wiele krajów Unii Europejskiej, z których doświadczeń wynika, że plany takie umożliwiają osiągnięcie szybkiego postępu w obszarach ochrony zdrowia uznanych za priorytetowe. W strategii powinny być określone cele priorytetowe i przewidywane korzyści zdrowotne, w szczególności: zapewnienie równego dostępu do świadczeń, określenie kompetencji w zakresie świadczeń udzielanych w leczeniu szpitalnym, specjalistycznym oraz w podstawowej opiece zdrowotnej, standardy postępowania diagnostycznego i optymalne modele standardowej farmakoterapii oraz elementy związane z profilaktyką i edukacją zdrowotną.
Wkład autorów/Authors’ contributions Według kolejności.
Konflikt interesu/Conflict of interest Nie występuje.
Finansowanie/Financial support Polskie Towarzystwo Alergologiczne.
157
Etyka/Ethics Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych.
pi smiennictwo/references
[1] Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013 roku. GUS. Dostęp: http://stat.gov.pl/obszarytematyczne/ludnosc/ludnosc/podstawowe-informacje-orozwoju- demograficznym-polski-do-2013-roku,12,4.html Pobrano 20.08.2015 [2] Listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej, Narodowy Fundusz Zdrowia, Dostęp: http://www.nfz.gov.pl/ new/index.php?katnr=11&dzialnr=2Pobrano 04.05.2014. [3] Raport: Astma ciężka. Sytuacja pacjentów w Polsce. 2015 Dostęp: http://www.astma-alergia pochp.pl/download/ Raport_Astma_Ciezka_maj%202015.pdf Pobrano 20.08.2015. [4] Samoliński B, Raciborski F, Tomaszewska A, Szpak A, Emeryk A, Jassem EP, et al. Epidemiology of allergic diseases in Poland - ECAP study. Allergy 2008;63(Supp. 88): 626–627. [5] Kuna P. Atak astmy jest jak zawał serca. Medexpress, 6.05.2015. Dostęp: http://www.medexpress.pl/system/ atak-astmy-jest-jak-zawal-serca/59720/ Pobrano 20.08.2015. [6] Kruszewski J: Środki na leczenie chorych z alergią symboliczne. Rynek Zdrowia, 2013. Dostęp: http://www. rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Prof-Kruszewski-srodkina-lecznie-chorych-z-alergia-symboliczne,129649,8.html Pobrano 23.08.2015.
Dostępne online www.sciencedirect.com
ScienceDirect journal homepage: www.elsevier.com/locate/alergo
Artykuł oryginalny/Original research article
Analiza finansowania publicznego świadczeń zdrowotnych w chorobach alergicznych w Polsce. Część druga – leczenie szpitalne Analysis of public financing of health care services in allergic diseases in Poland. Part Two – hospital care Jakub Gierczyński 1, Jerzy Gryglewicz 2, Małgorzata Sobotka-Gałązka 2, Jerzy Kruszewski 3, Bolesław Samoliński 4, Rafał Pawliczak 5,*, Piotr Kuna 6 1
Katedra Polityki Ochrony Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu, UM w Łodzi, Polska Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego w Warszawie, Polska 3 Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie, Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, Centralny Szpital Kliniczny MON, Warszawa, Polska 4 Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii WUM, Warszawa, Polska 5 Katedra Alergologii, Dermatologii i Immunologii UM w Łodzi, Polska 6 Klinika Pneumonologii i Alergologii, Katedra Medycyny Wewnętrznej, Uniwersytecki Szpital Kliniczny UM w Łodzi, Polska 2
informacje o artykule
abstract
Historia artykułu:
The article presents the public funding of health care in allergic diseases in terms of
Otrzymano: 03.06.2015
hospital treatment in 2014. On the basis of the National Health Fund (NHF) data available
Zaakceptowano: 15.06.2015
in the public domain, the authors analysed the financial outlay on the contracts by
Dostępne online: 09.10.2015
province and compared them with the waiting time for benefits. As a result, the analysis
Słowa kluczowe: leczenie szpitalne Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) Oddziały Wojewódzkie NFZ (OW
the population in the field of allergic diseases. There have also been inter-province diffe-
found inadequate public funding for hospital care to meet the growing health needs of rences in the levels of financing hospital care and waiting lists. © 2015 Polish Society of Allergology. Published by Elsevier Sp. z o.o. All rights reserved.
NFZ) czas oczekiwania na świadczenia medyczne przypadki stabilne przypadki pilne
* Adres do korespondencji: Katedra Alergologii, Immunologii i Dermatologii Zakład Immunopatologii UM w Łodzi, ul. Żeligowskiego 7/9, 90-752 Łódź, Polska. Adres email: [email protected] (R. Pawliczak). http://dx.doi.org/10.1016/j.alergo.2015.09.002 2353-3854/© 2015 Polish Society of Allergology. Published by Elsevier Sp. z o.o. All rights reserved.
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
151
Keywords: Hospital care the National Health Fund (NFZ) Provincial Offices of the National Health Fund (OW NFZ) The waiting time for medical treatment Stable cases Urgent cases
Wstęp Z inicjatywy i za środki Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (PTA) w 2014 r. zrealizowano projekt naukowy pod roboczym tytułem „Choroby alergiczne – analiza finansowania świadczeń zdrowotnych i społecznych”. Projekt prowadzony był przez ekspertów Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego (IZWOZ) w ścisłej współpracy i konsultacji z klinicystami reprezentującymi PTA. Celem badań, których podsumowaniem jest raport, była analiza finansowania świadczeń zdrowotnych przez Narodowy Fundusz Zdrowia związanych leczeniem chorób alergicznych. Artykuł jest drugą częścią cyklu publikacji przedstawiających finansowanie publiczne świadczeń zdrowotnych w zakresie chorób alergicznych w Polsce. Przedstawia analizę kontraktów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) na 2014 r. w rodzaju leczenie szpitalne z zakresu alergologii. Przybliża również dane dotyczące czasu oczekiwania pacjentów na świadczenia w podziale na przypadki pilne i stabilne w ujęciu wojewódzkim.
Metodologia Analizie poddano kontrakty zawarte z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) na 2014 r. w rodzaju leczenie szpitalne z zakresu alergologii. Świadczenia zdrowotne realizowane były w oddziałach alergologii. Dane dotyczące zawartych kontraktów dostępne na stronie NFZ zostały zagregowane i poddane analizie w programie Excel. W wyniku przeszukania serwisu NFZ pt. „Listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej” otrzymano informację dotyczącą list oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w zakresie alergologii w lecznictwie szpitalnym i opiece ambulatoryjnej, w podziale na przypadki stabilne i pilne, z poziomu poszczególnych świadczeniodawców na terenie wybranego województwa [1]. Informacje pochodzą od świadczeniodawców, a Oddział Wojewódzki NFZ (OW NFZ) jedynie agreguje te dane i wysyła do Centrali NFZ, która je publikuje. Średni czas oczekiwania oznacza średnią liczbę dni, jaką oczekiwały na udzielenie świadczenia osoby skreślone z listy oczekujących z powodu wykonania świadczenia u danego świadczeniodawcy. Przypadek stabilny to stan zdrowia pacjenta, który nie wymaga udzielenia świadczenia w trybie nagłym lub pilnym, przypadek pilny – stan zdrowia, wymagający pilnego udzielenia świadczenia ze względu na szybko postępujący proces chorobowy i na szybkie pogorszenie
stanu zdrowia lub znaczącego zmniejszenia szans na powrót do zdrowia.
Wyniki Umowy zawarte w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie: alergologia-hospitalizacja W rodzaju leczenie szpitalne, Narodowy Fundusz Zdrowia na 2014 r. zawarł umowy na świadczenia w zakresie alergologiahospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja o wartości 67,97 mln zł z czterdziestoma świadczeniodawcami. Oddziały wojewódzkie NFZ, które zawarły umowy na 2014 r. z największą liczbą świadczeniodawców, to: Łódzki OW NFZ i Mazowiecki OW NFZ – po 6 ośrodków oraz Dolnośląski OW NFZ – 5 ośrodków. Trzy OW NFZ, tj. Lubuski, Opolski, Podkarpacki, nie zawarły żadnej umowy w powyższym zakresie. Tabela I oraz rycina 1 przedstawiają liczbę świadczeniodawców realizujących umowy w zakresie hospitalizacja w oddziale alergologii w poszczególnych OW NFZ w 2014 r. W rodzaju leczenie szpitalne Narodowy Fundusz Zdrowia na 2014 r. zawarł umowy na świadczenia w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja o wartości 67,97 mln zł. Wartości kontraktów dla poszczególnych oddziałów wojewódzkich NFZ zostały przedstawione w tabeli I oraz na rycinie 2. Największe wartości kontraktów wykazały OW NFZ Mazowiecki – 10 063 612 zł, Małopolski – 9 474 816 zł oraz Dolnośląski – 8 549 432 zł. Trzy oddziały: lubuski, opolski, podkarpacki nie zakontraktowały powyższych świadczeń. Oznacza to brak dostępu do świadczeń w ramach hospitalizacji w oddziale alergologii dla mieszkańców tych województw na ich obszarze terytorialnym. Ważnym wskaźnikiem oceniającym dostępność do świadczeń z zakresu alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja jest wskaźnik uzyskany poprzez podzielenie ogólnej wartości umów z zakresu alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja przez liczbę mieszkańców danego województwa ( per capita) [1]. Przyjmuje się, że wyższy wskaźnik charakteryzuje województwa z lepszą dostępnością do leczenia w ramach leczenie szpitalne (świadczenia w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja). W 2014 r., średnia wartość wskaźnika dla kraju wynosiła 1,77 zł, co oznacza, że NFZ na każdego ubezpieczonego przeznaczał średnio taką kwotę na finansowanie świadczeń z zakresu alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia
152
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
Tabela I – Liczba świadczeniodawców w poszczególnych OW NFZ realizujących umowy w zakresie alergologiahospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja. Wartość kontraktów ogółem w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja (dane w zł). Wartość kontraktów per capita w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja w 2014 r. (dane w zł) Table I – The number of providers in each OW NFZ implementing the agreement in the field of allergy-hospitalization, including children allergy-hospitalization. Total value of contracts in the field of allergy-hospitalization, including children allergyhospitalization (in zł). The value of contracts per capita, such as hospital treatment in the field of allergy-hospitalization, including children allergy-hospitalization in 2014 (in zł) Nazwa OW NFZ Dolnośląski Kujawsko-Pomorski Lubelski Lubuski Łódzki Małopolski Mazowiecki Opolski Podkarpacki Podlaski Pomorski Śląski Świętokrzyski Warmińsko-Mazurski Wielkopolski Zachodniopomorski Razem
Liczba świadczeniodawców
Wartość kontraktów ogółem
Wartość kontraktów per capita
5 4 2
8 549 432,00 7 093 216,00 3 120 208,00
2,94 3,39 1,45
6 4 6
7 663 492,48 9 474 816,00 10 063 612,00
3,05 2,82 1,89
2 2 3 1 1 1 3 40
3 547 544,00 4 583 228,00 6 575 192,00 683 020,00 3 753 100,00 1 298 804,00 1 567 384,00 67 973 048,48
2,97 2,00 1,43 0,54 2,59 0,37 0,91 1,77
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NFZ
dziecięca-hospitalizacja. Najwyższy wskaźnik per capita odnotowano w Kujawsko-Pomorskim OW NFZ – 3,39 zł, Łódzkim OW NFZ – 3,05 zł oraz Podlaskim OW NFZ – 2,97 zł. Najniższy wskaźnik per capita wystąpił w Wielkopolskim OW NFZ – 0,37 zł, Świętokrzyskim OW NFZ – 0,54 zł oraz Zachodniopomorskim OW NFZ – 0,91 zł. Średnia wartość dla Polski wyniosła 1,77 zł. Tabela I oraz rycina 3 przedstawiają
informacje dotyczące wartości kontraktów w leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja per capita w poszczególnych OW NFZ. W kształtowaniu polityki zdrowotnej istotne znaczenie ma określenie przez decydentów priorytetów zdrowotnych, co zapewni im odpowiedni poziom finansowania. Wyznacznikiem
Ryc. 1 – Liczba świadczeniodawców w poszczególnych OW NFZ realizujących umowy w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja w 2014 r. Fig. 1 – The number of providers in each OW NFZ implementing the agreement in the field of allergy-hospitalization, including allergy-hospitalization for children in 2014
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
153
Ryc. 2 – Wartość kontraktów OW NFZ ogółem w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja (dane w zł) w 2014 r. Fig. 2 – The value of total contracts OW NFZ in the field of allergy-hospitalization, including children allergy-hospitalization (in zł) in 2014
tych priorytetów w poszczególnych województwach jest ich procentowy udział w wydatkach na świadczenia zdrowotne ogółem w danym rodzaju świadczeń. W związku z planowanym przez Ministra Zdrowia procesem tworzenia map potrzeb zdrowotnych, wskaźnik dotyczący wysokości środków przeznaczanych na świadczenia z zakresu alergologii może mieć kluczowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji w zakresie
planowania potrzeb zdrowotnych danego województwa oraz kraju. W tabeli II przedstawiono porównanie wartości umów z zakresu alergologia-hospitalizacja w stosunku do wartości wszystkich umów zawartych w ramach leczenia szpitalnego w 2014 r. Najwyższy wskaźnik udziału wartości świadczeń z zakresu alergologia-hospitalizacja występuje w województwie
Ryc. 3 – Wartość kontraktów OW NFZ w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja, w tym alergologia dziecięca-hospitalizacja, per capita w 2014 r. (dane w zł) Fig. 3 – The OW NFZ contracts such as hospital treatment in the field of allergy-hospitalization, including children allergyhospitalization per capita in 2014 (in zł)
154
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
Tabela II – Porównanie wartości umów z zakresu alergologia-hospitalizacja w stosunku do wartości wszystkich umów zawartych w ramach leczenia szpitalnego w 2014 r. (dane w zł) Table II – Comparison of the value of contracts in the field of allergy-hospitalization in relation to the value of all contracts concluded as part of hospital treatment in 2014 (in zł) Nazwa OW NFZ
Kujawsko-Pomorski Podlaski Małopolski Dolnośląski Łódzki Warmińsko-Mazurski Pomorski Mazowiecki Śląski Lubelski Zachodniopomorski Świętokrzyski Wielkopolski Lubuski Opolski Podkarpacki Razem
Wartość umów zawartych rodzaju leczenie szpitalne (bez programów lekowych i chemioterapii) 1 446 815 2 189 1 980 1 844 958 1 508 3 862 3 056 1 537 1 226 880 2 283
963 889 748 228 277 069 242 480 738 598 905 140 863
Wartość umów z zakresu alergologia-hospitalizacja
000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000
7 3 9 8 7 3 4 10 6 3 1
093 547 474 549 663 753 583 063 575 120 567 683 1 298
23 591 140 000
Udział procentowy
216 544 816 432 492 100 228 612 192 208 384 020 804
0,49% 0,43% 0,43% 0,43% 0,42% 0,39% 0,30% 0,26% 0,22% 0,20% 0,13% 0,08% 0,06%
67 973 048
0,29%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NFZ
kujawsko-pomorskim i wynosi 0,49% w stosunku do innych świadczeń realizowanych w ramach umów leczenie szpitalne. Wartość wskaźnika powyżej średniej krajowej (0,29%) stwierdza się także w województwach: podlaskim, małopolskim, dolnośląskim i łódzkim, warmińsko-mazurskim i pomorskim. Znacząco poniżej średniej krajowej udział w finansowaniu przez OW NFZ oddziałów alergologii występuje w województwach: zachodniopomorskim, świętokrzyskim i wielkopolskim.
W ramach analizy porównawczej wysokości zawartych umów dokonano także zestawienia wartości umów w rodzaju leczenie szpitalne zawartych przez oddziały wojewódzkie NFZ na świadczenia z zakresu hospitalizacji w oddziale alergologicznym z wartością umów w zakresie hospitalizacji w oddziale chorób płuc. Pokazuje to tabela III. Na podstawie powyższego zestawienia można stwierdzić, że najwyższy w kraju wskaźnik stosunku wartości umów w zakresie hospitalizacji w oddziale alergologii do wartości
Tabela III – Porównanie wartości umów w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie alergologia-hospitalizacja do wartości umów w zakresie choroby płuc-hospitalizacja (dane w zł) Table III – Comparison of the value of contracts such as hospital treatment in the field of allergy-hospitalization to the value of contracts in the field of lung disease-hospitalization (in zł) Nazwa OW NFZ Wielkopolski Świętokrzyski Lubelski Zachodniopomorski Śląski Mazowiecki Małopolski Dolnośląski Pomorski Łódzki Kujawsko-Pomorski Podlaski Warmińsko-Mazurski Lubuski Opolski Podkarpacki Razem
Wartość umów alergologia-hospitalizacja
Wartość umów choroby płuc-hospitalizacja
Hospitalizacja w oddziale alergologii/oddziale chorób płuc
1 298 804,00 683 020,00 3 120 208,00 1 567 384,00 6 575 192,00 10 063 612,00 9 474 816,00 8 549 432,00 4 583 228,00 7 663 492,48 7 093 216,00 3 547 544,00 3 753 100,00 brak umów brak umów brak umów 67 973 048,48
47 964 800,00 20 756 268,00 49 759 649,68 24 858 236,00 72 913 946,00 90 474 370,48 69 149 964,00 61 340 062,00 29 156 816,00 48 497 800,00 40 563 068,00 19 649 626,36 16 924 908,00 16 275 584,00 21 058 336,00 28 985 923,00 658 329 357,52
2,71% 3,29% 6,27% 6,31% 9,02% 11,12% 13,70% 13,94% 15,72% 15,80% 17,49% 18,05% 22,18%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NFZ
10,33%
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
umów w zakresie hospitalizacji w oddziale chorób płuc występuje w województwie warmińsko-mazurskim, natomiast najniższy w województwie wielkopolskim. W 2014 r. wartości zawartych umów na świadczenia alergologiczne w rodzaju leczenie szpitalne, ambulatoryjna opieka specjalistyczna (AOS) oraz programy lekowe wyniosły 226 659 685 zł, z czego AOS stanowi 63%, leczenie szpitalne 30% oraz programy lekowe 7% wartości zakontraktowanych świadczeń. Wartość świadczeń w AOS jest ponad 2-krotnie wyższa niż świadczeń w lecznictwie szpitalnym (143 mln zł w porównaniu z 68 mln zł). Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt dodatkowego finansowania świadczeń u pacjentów z alergią w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, jednak ze względu na rozliczanie tego rodzaju świadczeń poprzez stawkę kapitacyjną niemożliwe jest określenie wartości „zakontraktowanych” i rzeczywiście udzielonych świadczeń w tym zakresie.
Listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w zakresie oddziałów alergologicznych Istotnym elementem zmian w ochronie zdrowia jest wprowadzenie rozwiązań mających na celu skrócenie kolejek do poradni specjalistycznych. Kolejki spowodowane są przede wszystkim niewystarczającym finansowaniem świadczeń zdrowotnych ze strony płatnika publicznego oraz deficytem kadry medycznej. Świadczeniodawcy w ramach umów zawartych z NFZ mają obowiązek przekazywania informacji dotyczącej list oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w podziale na przypadki pilne i stabilne [2]. Niepełne dane przekazywane przez świadczeniodawców oraz praktyczny brak weryfikacji tych danych przez NFZ powoduje, że w wielu przypadkach faktyczny czas oczekiwania na świadczenie jest różny od czasu sprawozdawanego do NFZ. Ponadto należy zauważyć, że prezentowane dane mogą nie uwzględniać kolejek oczekujących u wszystkich świadczeniodawców
155
realizujących dany zakres świadczeń zdrowotnych, co może wynikać z niezgłoszenia kolejek do NFZ, błędu po stronie NFZ lub weryfikacji kolejek przez świadczeniodawcę w związku z błędnym prowadzeniem list oczekujących. W wielu przypadkach prezentowanego poniżej stanu oczekiwania na świadczenia opieki zdrowotnej należy zwrócić uwagę na fakt, że czasy oczekiwania na świadczenia zdrowotne zależą zarówno od wielkości zapotrzebowania na powyższe świadczenia, jak i rzeczywistej wartości kontraktu dla poszczególnych świadczeniodawców oraz samej organizacji udzielania tych świadczeń przez danego świadczeniodawcę. W opracowaniu przeanalizowano oddziały alergologiczne (ogólne) świadczące usługi z zakresu alergologii w rodzaju leczenie szpitalne, w podziale na przypadki pilne. Dane pochodziły z 26 oddziałów alergologicznych, z których 38,46% (10) zaraportowało kolejki oczekujących na świadczenia [2]. Najdłuższy średni czas oczekiwania na hospitalizację w trybie pilnym wyniósł 136 dni (Ryc. 4). Analizie poddano również listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie oddziałów alergologicznych w podziale na przypadki stabilne, według województw. Dane pochodziły z 26 oddziałów alergologicznych, z których 18 (69,23%) zaraportowało kolejki pacjentów oczekujących na świadczenia [2]. Najdłuższy średni czas oczekiwania na hospitalizację wyniósł 268 dni (Ryc. 5).
Podsumowanie Przedstawione analizy wykazały spore dysproporcje międzywojewódzkie w poziomie planowania finansowania świadczeń w rodzaju leczenie szpitalne z zakresu alergologii w 2014 r. Najwięcej środków finansowych na świadczenia w rodzaju leczenie szpitalne na oddziałach alergologii w przeliczeniu na 1 mieszkańca przeznaczono w województwie kujawsko-pomorskim (3,39 zł), a najmniej województwie wielkopolskim (0,37 zł). Różnica była więc prawie dziesięciokrotna. Należy
Ryc. 4 – Średni czas oczekiwania na hospitalizację w trybie pilnym w oddziałach alergologicznych oraz liczba osób oczekujących Fig. 4 – The average waiting time for hospital treatment urgently in branches allergy and the number of people waiting
156
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
Ryc. 5 – Średni czas oczekiwania na hospitalizację w trybie stabilnym w oddziałach alergologicznych (dni) oraz liczba osób oczekujących Fig. 5 – The average waiting time for hospital treatment in stable mode in the branches of allergy (days) and the number of people waiting
podkreślić fakt, że trzy OW NFZ, tj. Lubuski, Opolski, Podkarpacki, nie zawarły żadnej umowy w rodzaju leczenie szpitalne na oddziałach alergologii. Oznacza to brak dostępu mieszkańców tych województw do leczenia szpitalnego chorób alergicznych. Wyniki analiz czasu oczekiwania na świadczenia pokazały, że chorzy musieli oczekiwać średnio jeden miesiąc w kolejkach na usługi z zakresu alergologii w lecznictwie szpitalnym, w podziale na przypadki pilne. Dotyczyło to aż ok. 40% zaraportowanych oddziałów szpitalnych (10 ośrodków na 26 ogółem). W kategorii przypadków stabilnych ok. 70% oddziałów szpitalnych wykazało czas oczekiwania od miesiąca nawet do ośmiu miesięcy.
Wnioski 1. Istniejące dysproporcje międzywojewódzkie w finansowaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu alergologii finansowane przez NFZ potwierdzają nierówności ubezpieczonych w dostępie do zdrowia oraz potrzebę planowania finansowania świadczeń w oparciu o potrzeby zdrowotne mieszkańców poszczególnych województw. 2. Ograniczenia w dostępie do świadczeń spowodowane są przede wszystkim niewystarczającymi środkami finansowymi przeznaczanymi przez płatnika publicznego na leczenie chorób alergicznych. 3. Zalecane jest opracowanie optymalnego modelu organizacji i efektywnego finansowania opieki alergologicznej w Polsce.
Omówienie W Polsce około 12 milionów osób choruje na alergię [3]. Według szacunkowych danych z badania ECAP, na astmę
chorują 4 miliony osób i jest to najczęstsza choroba przewlekła dzieci i osób do 30. roku życia [4]. Jest to również główna przyczyna hospitalizacji chorujących na alergię. W Europie na astmę umiera co godzinę jeden człowiek. Zazwyczaj zgony te dotyczą młodych ludzi, są przedwczesne i można ich uniknąć, stosując kompleksowe zarządzanie chorobą zgodne ze standardami klinicznymi [5]. Ze względu na zróżnicowanie w dostępie do świadczeń medycznych dla pacjentów z chorobami alergicznymi w poszczególnych województwach oraz zróżnicowanie w zakresie wskaźników epidemiologicznych w poszczególnych regionach, konieczne jest precyzyjne zdefiniowanie potrzeb zdrowotnych w zakresie chorób alergicznych. Konieczne jest zwiększenie finansowania profilaktyki i leczenia chorób alergicznych ze strony NFZ [6]. Tworzenie map potrzeb zdrowotnych zalicza się do rekomendowanych przez MZ narzędzi planowania strategicznego w systemie ochrony zdrowia, a zwłaszcza stanowi podstawę kontraktowania świadczeń przez NFZ od 2016 roku. Dodatkowo wprowadzenie rejestru pacjentów wraz z mapą potrzeb zdrowotnych pozwoli określić rzeczywiste potrzeby oraz realne liczby pacjentów z chorobą alergiczną, co powinno wpłynąć na poprawę dystrybucji świadczeń, również w kontekście ich kompleksowego udzielania przez oddziały szpitalne, i skrócenie okresów oczekiwania na ich udzielenie, które obecnie są nie do zaakceptowania. Należy rozważyć w tym aspekcie wprowadzenie do finansowania ze środków publicznych opracowanego przez środowisko lekarzy alergologów „Programu profilaktyki chorób alergicznych” w celu zwiększenia identyfikacji osób zagrożonych wystąpieniem alergii. Prawidłowe rozpoznanie chorób alergicznych, a następnie odpowiednio wczesne zastosowanie leczenia, poprawia efekt zdrowotny pacjenta, opóźnia rozwój choroby, zmniejsza ryzyko oraz obniża koszty opieki medycznej i społeczne. Na koniec zalecane jest opracowanie długofalowej „Strategii prewencji, diagnostyki
alergologia polska- polish journal of allergology 2 (2015) 150–157
i leczenia chorób alergicznych w Polsce”. Strategia powinna być nowym narzędziem kształtowania i realizacji polityki zdrowotnej państwa w zakresie prewencji i leczenia alergii w Polsce. Wieloletnie plany stanowią jedno z głównych narzędzi kształtowania i realizacji strategii w ochronie zdrowia i dlatego są stosowane przez wiele krajów Unii Europejskiej, z których doświadczeń wynika, że plany takie umożliwiają osiągnięcie szybkiego postępu w obszarach ochrony zdrowia uznanych za priorytetowe. W strategii powinny być określone cele priorytetowe i przewidywane korzyści zdrowotne, w szczególności: zapewnienie równego dostępu do świadczeń, określenie kompetencji w zakresie świadczeń udzielanych w leczeniu szpitalnym, specjalistycznym oraz w podstawowej opiece zdrowotnej, standardy postępowania diagnostycznego i optymalne modele standardowej farmakoterapii oraz elementy związane z profilaktyką i edukacją zdrowotną.
Wkład autorów/Authors’ contributions Według kolejności.
Konflikt interesu/Conflict of interest Nie występuje.
Finansowanie/Financial support Polskie Towarzystwo Alergologiczne.
157
Etyka/Ethics Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych.
pi smiennictwo/references
[1] Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013 roku. GUS. Dostęp: http://stat.gov.pl/obszarytematyczne/ludnosc/ludnosc/podstawowe-informacje-orozwoju- demograficznym-polski-do-2013-roku,12,4.html Pobrano 20.08.2015 [2] Listy oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej, Narodowy Fundusz Zdrowia, Dostęp: http://www.nfz.gov.pl/ new/index.php?katnr=11&dzialnr=2Pobrano 04.05.2014. [3] Raport: Astma ciężka. Sytuacja pacjentów w Polsce. 2015 Dostęp: http://www.astma-alergia pochp.pl/download/ Raport_Astma_Ciezka_maj%202015.pdf Pobrano 20.08.2015. [4] Samoliński B, Raciborski F, Tomaszewska A, Szpak A, Emeryk A, Jassem EP, et al. Epidemiology of allergic diseases in Poland - ECAP study. Allergy 2008;63(Supp. 88): 626–627. [5] Kuna P. Atak astmy jest jak zawał serca. Medexpress, 6.05.2015. Dostęp: http://www.medexpress.pl/system/ atak-astmy-jest-jak-zawal-serca/59720/ Pobrano 20.08.2015. [6] Kruszewski J: Środki na leczenie chorych z alergią symboliczne. Rynek Zdrowia, 2013. Dostęp: http://www. rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Prof-Kruszewski-srodkina-lecznie-chorych-z-alergia-symboliczne,129649,8.html Pobrano 23.08.2015.