- Email: [email protected]
Józef Polikarp Brudziński (1874–1917) założyciel i patron Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego
Józef Polikarp Brudziński (1874–1917) założyciel i patron Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego Józef P. Brudziński (1874–1917) the founder and patron of the Polish Paediatric Society Andrzej Milanowski Pediatr Pol 2008; 83 (6): 583–584 © 2008 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne
Urodził się 26 stycznia 1874 r. w Bolewie koło Płocka w rodzinie ziemiańskiej. Po ukończeniu w 1891 r. gimnazjum w Warszawie rozpoczął studia w Dorpacie, a po trzech latach przeniósł się do Moskwy i tu w 1897 r. uzyskał dyplom lekarza. Studia kliniczne z pediatrii rozpoczął w Warszawie pod kierunkiem dr. W. Grosterna oraz w Krakowie u prof. M. Jakubowskiego. Po roku wyjechał na Zachód i pracował u prof. Eschericha w Grazu oraz u Granchera, Marfana i Hutinela w Paryżu. Ogłosił wówczas swoje pierwsze prace o występowaniu B. proteus w stolcu u niemowląt oraz o próbie leczenia przez podawanie B. lactis aerogenes. Poza diagnostyką i leczeniem, pracą naukową i dydaktyką, Brudziński interesował się organizacją i budową szpitali. Zwiedził wiele zakładów leczniczych, klinik i szpitali dziecięcych w Austrii, Szwajcarii, Francji, Niemczech i Anglii. Podróże te zaowocowały jego zasadniczym udziałem w budowie i wzorowej organizacji szpitali dziecięcych w Polsce – Anny Marii w Łodzi, Karola i Marii w Warszawie, Fundacji Vetterów w Lublinie. W latach 1900–1903 Brudziński pracował pod kierunkiem dr. Ludwika Andersa w Domu Wycho-
583
wawczym dla Sierot im. Ks. Baudouina w Warszawie. W 1903 r. objął stanowisko lekarza naczelnego w budującym się szpitalu Anny Marii w Łodzi. Za wzorowe urządzenie i prowadzenie tego szpitala przyznano mu złoty medal na X Zjeździe Lekarzy i Przyrodników w 1907 r. we Lwowie. Z tego okresu pochodzi większość jego prac naukowych, dotyczących między innymi różnych objawów w zapaleniu opon mózgowych, z których objaw karkowy nazwano później jego nazwiskiem. Po pełnym uruchomieniu szpitala, lekarze dziecięcy zachęceni przez Brudzińskiego, zaczęli brać żywy udział w posiedzeniach Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego. Z jego inicjatywy powołano wtedy do życia Sekcję Pediatryczną PTŁ, której inauguracyjne posiedzenie odbyło się 24 października 1908 r. Posiedzenia Sekcji odbywały się co miesiąc z udziałem lekarzy spoza Łodzi. Zebrania te były prawdziwą szkołą dla młodych pediatrów i zaczęli na nie przyjeżdżać lekarze z bliższych i dalszych okolic kraju. W roku 1916 J. Brudziński opracował i złożył projekt Ustawy Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, który został zatwierdzony przez władze 19 marca 1917 r. jako Statut PTP.
P E D I AT R I A P O L S K A tom 83, nr 6, listopad–grudzień 2008
584
Kolejnym wielkim osiągnięciem było rozpoczęcie wydawania, przy współpracy lekarzy ze wszystkich trzech zaborów, „Przeglądu Pedyatrycznego”. Było to pierwsze naukowe pismo pediatryczne na ziemiach polskich i w krajach słowiańskich. W 1910 r. Brudziński przyjął propozycję zaprojektowania, organizacji, a później prowadzenia nowego szpitala w Warszawie, powstającego z fundacji rodziny Szlenkierów, nazwanego Szpitalem Dziecięcym im. Karola i Marii. Dysponując już bogatym doświadczeniem, w krótkim czasie stworzył wzorową placówkę naukową i dydaktyczną. Łącznie, podczas niecałych 20 lat pracy lekarskiej, ogłosił drukiem 59 prac z różnych dziedzin pediatrii i szpitalnictwa dziecięcego. Odkrył objawy oponowe i wprowadził je do wiedzy międzynarodowej. Wniósł bardzo cenną i oryginalną myśl o zwalczaniu szkodliwych drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym dziecka przez wprowadzenie drogą doustną antagonistycznych szczepów Bacterium lactis aerogenes. Myśl tę wykorzystał Miecznikow we własnych pracach, powołując się na Brudzińskiego. W Warszawie został wciągnięty do Sekcji Szkół Wyższych Komitetu Oświecenia, w której pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Uniwersyteckiej. Przezwyciężając wiele trudności doprowadził do otwarcia w dniu 15 listopada 1915 r. odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego, zostając jego pierwszym rektorem. Po latach rusyfikacji i zamknięcia dla Polaków bram uczelni, UW staje się znowu polską szkołą wyższą, na trzy lata przed uzyskaniem przez Polskę niepodległości.
Józef Polikarp Brudziński zmarł 18 grudnia 1917 r. w 44 roku życia, w przebiegu zapalenia nerek. Pochowany został w Mikołajewie koło Skotnik w grobie rodzinnym. Odszedł przedwcześnie będąc u szczytu kariery zawodowej, osierocając grono uczniów i liczne instytucje medyczne, naukowe i społeczne. Przeszedł do historii jako żarliwy patriota, wychowawca i społecznik, wspaniały klinicysta, budowniczy wzorcowych szpitali, założyciel Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i pierwszego czasopisma pediatrycznego oraz twórca odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego. PIŚMIENNICTWO 1.
Chrościcki A: Józef Brudziński. W.E. Wilkoszewski (red.) Słownik Biograficzny Zasłużonych Pediatrów, Tom I, Polskie Tow. Pediatr; Warszawa 1985.
2.
Rajtar-Leontiew Z: Józef Brudziński. W: Monografia Szpitala im. Karola i Marii dla Dzieci. Wyd. Med. Borgis; Warszawa 2003.
3.
Fotografia ze zbiorów doc. dr Magdaleny Rutkowskiej – prawnuczki J.P. Brudzińskiego.
Adres do korespondencji:
prof. dr. hab. Andrzej Milanowski Klinika Pediatrii IMiD ul. Kasprzaka 17a 01-211 Warszawa e-mail: [email protected]
Urodził się 26 stycznia 1874 r. w Bolewie koło Płocka w rodzinie ziemiańskiej. Po ukończeniu w 1891 r. gimnazjum w Warszawie rozpoczął studia w Dorpacie, a po trzech latach przeniósł się do Moskwy i tu w 1897 r. uzyskał dyplom lekarza. Studia kliniczne z pediatrii rozpoczął w Warszawie pod kierunkiem dr. W. Grosterna oraz w Krakowie u prof. M. Jakubowskiego. Po roku wyjechał na Zachód i pracował u prof. Eschericha w Grazu oraz u Granchera, Marfana i Hutinela w Paryżu. Ogłosił wówczas swoje pierwsze prace o występowaniu B. proteus w stolcu u niemowląt oraz o próbie leczenia przez podawanie B. lactis aerogenes. Poza diagnostyką i leczeniem, pracą naukową i dydaktyką, Brudziński interesował się organizacją i budową szpitali. Zwiedził wiele zakładów leczniczych, klinik i szpitali dziecięcych w Austrii, Szwajcarii, Francji, Niemczech i Anglii. Podróże te zaowocowały jego zasadniczym udziałem w budowie i wzorowej organizacji szpitali dziecięcych w Polsce – Anny Marii w Łodzi, Karola i Marii w Warszawie, Fundacji Vetterów w Lublinie. W latach 1900–1903 Brudziński pracował pod kierunkiem dr. Ludwika Andersa w Domu Wycho-
583
wawczym dla Sierot im. Ks. Baudouina w Warszawie. W 1903 r. objął stanowisko lekarza naczelnego w budującym się szpitalu Anny Marii w Łodzi. Za wzorowe urządzenie i prowadzenie tego szpitala przyznano mu złoty medal na X Zjeździe Lekarzy i Przyrodników w 1907 r. we Lwowie. Z tego okresu pochodzi większość jego prac naukowych, dotyczących między innymi różnych objawów w zapaleniu opon mózgowych, z których objaw karkowy nazwano później jego nazwiskiem. Po pełnym uruchomieniu szpitala, lekarze dziecięcy zachęceni przez Brudzińskiego, zaczęli brać żywy udział w posiedzeniach Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego. Z jego inicjatywy powołano wtedy do życia Sekcję Pediatryczną PTŁ, której inauguracyjne posiedzenie odbyło się 24 października 1908 r. Posiedzenia Sekcji odbywały się co miesiąc z udziałem lekarzy spoza Łodzi. Zebrania te były prawdziwą szkołą dla młodych pediatrów i zaczęli na nie przyjeżdżać lekarze z bliższych i dalszych okolic kraju. W roku 1916 J. Brudziński opracował i złożył projekt Ustawy Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, który został zatwierdzony przez władze 19 marca 1917 r. jako Statut PTP.
P E D I AT R I A P O L S K A tom 83, nr 6, listopad–grudzień 2008
584
Kolejnym wielkim osiągnięciem było rozpoczęcie wydawania, przy współpracy lekarzy ze wszystkich trzech zaborów, „Przeglądu Pedyatrycznego”. Było to pierwsze naukowe pismo pediatryczne na ziemiach polskich i w krajach słowiańskich. W 1910 r. Brudziński przyjął propozycję zaprojektowania, organizacji, a później prowadzenia nowego szpitala w Warszawie, powstającego z fundacji rodziny Szlenkierów, nazwanego Szpitalem Dziecięcym im. Karola i Marii. Dysponując już bogatym doświadczeniem, w krótkim czasie stworzył wzorową placówkę naukową i dydaktyczną. Łącznie, podczas niecałych 20 lat pracy lekarskiej, ogłosił drukiem 59 prac z różnych dziedzin pediatrii i szpitalnictwa dziecięcego. Odkrył objawy oponowe i wprowadził je do wiedzy międzynarodowej. Wniósł bardzo cenną i oryginalną myśl o zwalczaniu szkodliwych drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym dziecka przez wprowadzenie drogą doustną antagonistycznych szczepów Bacterium lactis aerogenes. Myśl tę wykorzystał Miecznikow we własnych pracach, powołując się na Brudzińskiego. W Warszawie został wciągnięty do Sekcji Szkół Wyższych Komitetu Oświecenia, w której pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Uniwersyteckiej. Przezwyciężając wiele trudności doprowadził do otwarcia w dniu 15 listopada 1915 r. odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego, zostając jego pierwszym rektorem. Po latach rusyfikacji i zamknięcia dla Polaków bram uczelni, UW staje się znowu polską szkołą wyższą, na trzy lata przed uzyskaniem przez Polskę niepodległości.
Józef Polikarp Brudziński zmarł 18 grudnia 1917 r. w 44 roku życia, w przebiegu zapalenia nerek. Pochowany został w Mikołajewie koło Skotnik w grobie rodzinnym. Odszedł przedwcześnie będąc u szczytu kariery zawodowej, osierocając grono uczniów i liczne instytucje medyczne, naukowe i społeczne. Przeszedł do historii jako żarliwy patriota, wychowawca i społecznik, wspaniały klinicysta, budowniczy wzorcowych szpitali, założyciel Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i pierwszego czasopisma pediatrycznego oraz twórca odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego. PIŚMIENNICTWO 1.
Chrościcki A: Józef Brudziński. W.E. Wilkoszewski (red.) Słownik Biograficzny Zasłużonych Pediatrów, Tom I, Polskie Tow. Pediatr; Warszawa 1985.
2.
Rajtar-Leontiew Z: Józef Brudziński. W: Monografia Szpitala im. Karola i Marii dla Dzieci. Wyd. Med. Borgis; Warszawa 2003.
3.
Fotografia ze zbiorów doc. dr Magdaleny Rutkowskiej – prawnuczki J.P. Brudzińskiego.
Adres do korespondencji:
prof. dr. hab. Andrzej Milanowski Klinika Pediatrii IMiD ul. Kasprzaka 17a 01-211 Warszawa e-mail: [email protected]