Rak krtani w województwie warmińsko-mazurskim (1998–2007): analiza epidemiologiczno-kliniczna i ocena wyników leczenia

DOKTORATY, HABILITACJE / DOCTORS THESES, PROFESSORS THESES

403

5DNNUWDQLZZRMHZöG]WZLHZDUPLñVNRPD]XUVNLPļ  DQDOL]DHSLGHPLRORJLF]QRNOLQLF]QDLRFHQDZ\QLNöZOHF]HQLD &DUFLQRPDRIWKHODU\Q[LQ5HJLRQRI:DUPLDDQG0D]XU\ļ  epidemiological and clinical analysis and assessment of treatment results 0RQLND7\ZRñF]XN6]XOF 5R]SUDZDQDVWRSLHñGRNWRUDQDXNPHG\F]Q\FK *GDñVN 3URPRWRUSURIGUKDEPHG&]HVïDZ6WDQNLHZLF] RecenzenciSURIGUKDEPHG:RMFLHFK*ROXVLñVNL GUKDEPHG-HU]\.XF]NRZVNL +DVïDLQGHNVRZH rak krtani, wyniki leczenia, czynniki prognostyczne .H\ZRUGV carcinoma of the larynx, treatment results, prognostic factors

Rak krtani jest najczęstszy nowotworem złośliwym głowy i szyi, stanowi bowiem blisko 50% nowotworów złośliwych tej okolicy. Mimo stopniowego poszerzania wiedzy o genetycznym i immunologicznym podłożu raka krtani, nadal w analizie zagadnienia występowania tego nowotworu istotną rolę odgrywa opracowywanie danych epidemiologiczno-kli nicznych, prowadzone przez ośrodki laryngologiczne. Umożliwiają one ocenę porównawczą pomiędzy poszczególnymi regionami i w skali całego kraju, dostarczają informacji dotyczących wpływu różnych czynników na zachorowalność w danym regionie, a także ich znaczenia jako czynników kancerogennych. Są cennym źródłem pomocnym w ustalaniu strategii, których celem jest zmniejszenie współczynnika zapadalności na raka krtani w Polsce. Celem badawczym pracy była ocena epidemiologiczno-kliniczna chorych na raka krtani oraz ocena uzyskanych odległych wyników leczenia z identyfikacją czynników rokowniczych. Zebrany materiał obejmował 455 chorych, 404 mężczyzn i 51 kobiet, leczonych operacyjnie w latach 1998–2007 z powodu raka krtani o różnym stopniu zaawansowania klinicznego w Oddziale Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej w Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie. Badaną grupę poddano analizie z uwzględnieniem wybranych czynników prognostycznych, takich jak: płeć, wiek, środowisko, wykształcenie, zawód, nałóg palenia papierosów i picia alkoholu, zewnętrzne czynniki szkodliwe, choroba nowotworowa w rodzinie, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy oraz refluks przełykowo-gardłowy, pierwszy objaw choroby i czas 2 WROD U \QJRORJLD3ROVNDWRP QU OLV WRSDGJU XG]LHñ

ŅE\3ROVNLH7RZDU]\VWZR2WRU\QRODU\QJRORJöZ ļ&KLUXUJöZ*ïRZ\L6]\L 35$&$=*’26=21$'2'58.8 35=(=(/(.7521,&=1<6<67(0ļ((6 2WU]\PDQR5HFHLYHG  =DDNFHSWRZDQRGRGUXNX$FFHSWHG  2GG]LDï2WRODU\QJRORJLL L2QNRORJLL/DU\QJRORJLF]QHM :RMHZöG]NL6]SLWDO6SHFMDOLVW\F]Q\ Z2OV]W\QLH RUG\QDWRUGUQPHG%RJGDQ.LELïGD $GUHVGRNRUHVSRQGHQFML/ $GGUHVVIRUFRUUHVSRQGHQFH LPLÚLQD]ZLVNR 0RQLND7\ZRñF]XN6]XOF DGUHVSRF]WRZ\ XO¿RïQLHUVND 2OV]W\Q WHOID[ e-mail NXEXV]#ZSSO

jej trwania, lokalizacja nowotworu, zaawansowanie narządowe i regionalne, przerzuty do węzłów chłonnych, stopień zaawansowania klinicznego nowotworu, typ histologiczny guza i stopień jego zróżnicowania oraz występowanie drugiego pierwotnego nowotworu. W wyniku przeprowadzonej analizy statystycznej grupy 455 chorych, obejmującej wymienione cechy epidemiologiczno-kliniczne, stwierdzono statystycznie istotną zależność między: 1) płcią a: • wiekiem chorych (w grupie kobiet średnia wieku była niższa niż w grupie mężczyzn, odpowiednio 57 i 60,2 lat), • nałogiem spożywania alkoholu (w grupie mężczyzn nałóg alkoholowy dekla rowało 50,1%, a wśród kobiet piło alkohol 9,8%), • lokalizacją guza (u płci męskiej przeważała lokalizacja pierwotna nowotworu w głośni – 60,2%, w grupie kobiet 78,4% stanowiła lokalizacja w nadgłośni); 2) lokalizacją guza a: • rodzajem występującego pierwszego objawu nowotworu (przy lokalizacji gu za w głośni dominowała chrypka w 95,7%, a w nadgłośni – chrypka w 45,3% i ból gardła w 23,9%), • zaawansowaniem narządowym guza (w raku głośni guzy T1 występowały znacznie częściej niż w nadgłośni – 30,7% vs 3,9%, a zaawansowanie T3 i T4 w większym odsetku w lokalizacji nadgłośniowej niż głośniowej – 49,6% i 41,8% vs 37,4% i 30,3%),

2WRODU\QJRO3RO  

404

DOKTORATY, HABILITACJE / DOCTORS THESES, PROFESSORS THESES • stopniem zaawansowania klinicznego guza (w guzach nadgłośni dominował stopień IV – 62,7% oraz III – 30,8%, natomiast w głośni oprócz zaawansowania IV – 34,25% i III – 33,9% duży odsetek stanowił stopień I – 30,7%), • rodzajem wykonanej laryngektomii (w lokalizacji nadgłośniowej większość stanowiły operacje całkowitego usunięcia krtani – 92,5%, a w przypadku umiejscowienia guza w głośni zabieg ten stanowił 68,1% wykonywanych zabiegów, zaś laryngektomię częściową wykonano w 31,9%), • wykonaniem operacji węzłowej (w przypadku guzów nadgłośni węzły chłonne szyi zostały usunięte w 95% przypadków, natomiast przy guzach wychodzących z głośni w 58,3%); 3) występowaniem przerzutów w węzłach chłonnych a: • lokalizacją guza (występowanie przerzutów w guzach nadgłośni wynosiło 58,7%, a w guzach głośni – 22,8%), • zaawansowaniem narządowym guza (przerzuty do węzłów regionalnych występowały głównie u chorych z cechą T4 – 67,7% i T3 – 33,3%), • zaawansowaniem regionalnym guza (przerzuty do węzłów występowały w 100% przypadków N3, w 91,6% przypadków N2, w 67,6% przypadków N1 oraz u 16,4% chorych z zaawansowaniem regionalnym N0). Grupa 158 chorych, leczonych operacyjnie w latach 1998–2002, spełniająca warunek 5-letniego przeżycia, poddana została analizie pod kątem odległych wyników leczenia z uwzględnieniem znaczenia czynników prognostycznych, takich jak: płeć, wiek, czas trwania nałogu palenia papierosów, lokalizacja nowotworu, zaawansowanie narządowe i regionalne, stopień zaawansowania klinicznego, przerzuty do węzłów chłonnych, stopień zróżnicowania histologicz-

nego, występowania drugich pierwotnych nowotworów oraz tracheotomia. W tej grupie wyleczenie uzyskano w 78,5% przypadków, przy lokalizacji w głośni w 78,1%, natomiast w nadgłośni w 79%. Niepowodzenia wystąpiły u 21,5% chorych. Najliczniejszą grupę stanowili chorzy z przerzutami odległymi – 38,2%. Następnie w kolejności wystąpiła wznowa miejscowa – 29,4% i regionalna – 26,5%. Wznowa wieloogniskowa stanowiła najmniejszy odsetek – 5,9%. Analiza statystyczna wpływu wybranych czynników prognostycznych na odległy wynik leczenia, potwierdziła statystycznie istotną zależność w przypadku: 1) wykonanej tracheotomii przed właściwym leczeniem operacyjnym raka krtani (w grupie chorych po wykonaniu tracheotomii 5-letnie przeżycie stwierdzono w 62,1% przypadkach, a gdy nie zaistniała taka potrzeba – w 82,2%), 2) występowania przerzutów w węzłach chłonnych (wyleczenie w grupie pN0 uzyskano u 89% chorych, a w grupie pN+ – u 64,2%). Prawdopodobieństwo przeżycia 5-letniego według metody Kaplana-Meiera było statystycznie istotnie zależne od: 1) zaawansowania narządowego guza (pogarszanie rokowania wraz ze wzrostem cechy T), 2) zaawansowania regionalnego guza (gorsze rokowanie w przypadku cechy N+ niż N0), 3) stopnia zaawansowania klinicznego guza (pogarszanie rokowania wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania klinicznego), 4) wykonanej tracheotomii przed właściwym leczeniem operacyjnym raka krtani (gorsze rokowanie w przypadku wykonania tracheotomii), 5) przerzutów do węzłów chłonnych (gorsze rokowanie w przypadku występowania przerzutów).

2 WROD U \QJRORJLD3ROVNDWRP QU OLV WRSDGJU XG]LHñ