Rola RANKL, osteoprotegeryny i TRAIL w monitorowaniu zaburzeń kostnych w młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów

384

PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS

Rola RANKL, osteoprotegeryny i TRAIL w monitorowaniu zaburzeń kostnych w młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów The role of RANKL, osteoprotegerin and TRAIL in the monitoring of bone disorders in juvenile idiopathic arthritis Karolina Adamczak, Dominika Kaminiarczyk, Marek Niedziela

Pediatr Pol 2010; 85 (4): 384–387 © 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 11.02.2010 Zaakceptowano do druku/Accepted: 17.03.2010 Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: prof. UM dr hab. Marek Niedziela Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów Adres do korespondencji/ Address for correspondence: Karolina Adamczak Adres do korespondencji: Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego ul. Szpitalna 27/33 60-572 Poznań Tel. 061 8480-481 fax 0618480-291 e-mail: [email protected]

STRESZCZENIE W pracy omówiono wpływ zaburzonej równowagi pomiędzy osteoprotegeryną, RANKL i TRAIL na homeostazę kostną w przebiegu młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów. Na podstawie aktualnego piśmiennictwa przedstawiono zależność pomiędzy układem OPG- RANKL a procesem zapalnym. Ocena stężeń RANKL, OPG może być pomocna w wykryciu zaburzeń homeostazy kostnej oraz w ocenie aktywności procesu zapalnego i efektywności zastosowanego leczenia w młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów. Słowa kluczowe: młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, RANKL, osteoprotegeryna, TRAIL, proces zapalny

ABSTRACT The paper presents the influence of OPG-RANKL-TRAIL imbalance on bone homeostasis in juvenile idiopathic arthritis. Based on current literature the relationship between OPG-RANKL system and inflammatory process was presented. Analysis of the level of RANKL, OPG and OPG/RANKL ratio may help to reveal early bone mineral disorders and help in monitoring the disease activity and treatment efficacy. Key words: juvenile idiopathic arthritis, RANKL, osteoprotegerin, TRAIL inflammatory process

.‹PE[JFÉD[F
JEJPQBUZD[OF
[BQBMFOJF
TUBXËX
.*;4
KFTU
KFEO‘
[
OBKD[ÂTUT[ZDI
QS[FXMFL‹ZDI
DIP SËC
P
QPE‹P—V
BVUPJNNVOPMPHJD[OZN
X
XJFLV
SP[XP KPXZN
;F
X[HMÂEV
OB
OJFKFEOPSPEOZ
PCSB[
*OUFSOB UJPOBM
-FBHVF
"HBJOTU
3IFVNBUJTN
*-"3
XZS˗OJ‹B

UZQËX
.*;4
<> 
;BQBMFOJF
TUBXËX
P
QPD[‘ULV
VPHËMOJPOZN

;BQBMFOJF
TUBXËX
[
[BKÂDJFN
OJFXJFMV
TUBXËX

B
QS[FUSXB‹F
C
SP[T[FS[BK‘DF
TJÂ 
;BQBMFOJF
XJFMPTUBXPXF
B
[
CSBLJFN
D[ZOOJLB
SFVNBUPJEBMOFHP
C
[
PCFDOPvDJ‘
D[ZOOJLB
SFVNBUPJEBMOFHP 
|VT[D[ZDPXF
[BQBMFOJF
TUBXËX 
;BQBMFOJF
QS[ZD[FQËX
vDJÂHJFO
[
[BQBMFOJFN

TUBXËX 
*OOF
[BQBMFOJB
TUBXËX
q
OJFTQF‹OJBK‘DF
LSZUFSJËX
XX
SP[QP[OBÉ
q
QPTJBEBK‘DF
DFDIZ
XJÂDFK
OJ—

SP[QP[OBOJB 1S[FCJFH
DIPSPCZ
KFTU
XJFMPMFUOJ
[
PLSFTBNJ
[B PTUS[FÉ
J
SFNJTKJ
6
q
QBDKFOUËX
QP
q
MBUBDI
PE
[BDIPSPXBOJB
OBEBM
VUS[ZNVKF
TJÂ
[OBD[OB
BL UZXOPv¾
DIPSPCZ
<>
;NJBOZ
IJTUPQBUPMPHJD[OF
X
TUBXBDI
X
QS[FCJFHV
.*;4 8
XZOJLV
QSPDFTV
[BQBMOFHP
UPD[‘DFHP
TJÂ
X
PCSÂ CJF
TUBXV
EPDIPE[J
EP
OBDJFD[FOJB
NB[JËXLJ
QS[F[
MJNGPDZUZ
NBLSPGBHJ
LPNËSLJ
QMB[NBUZD[OF
PSB[
EP
QSPMJGFSBDKJ
GJCSPCMBTUËX
1SPXBE[J
UP
EP
QS[FSPTUV


C‹POZ
NB[JPXFK
NBSUXJDZ
X‹ËLOJLPXFK
[
XZUXPS[F OJFN
‹VT[D[LJ
QPLSZXBK‘DFK
DIS[‘TULÂ
TUBXPX‘
J
EP
KFK
[OJT[D[FOJB
,POTFLXFODK‘
UZDI
[NJBO
KFTU
[XÂ —FOJF
T[QBS
TUBXPXZDI
QPKBXJFOJF
TJÂ
OBE—FSFL
OB
QPXJFS[DIOJBDI
TUBXPXZDI
[BIBNPXBOJF
X[SPTUV
LPvDJ
PSB[
PTUFPQPSP[B
PLP‹PTUBXPXB
<>
;BCVS[F OJB
NJOFSBMJ[BDKJ
LPvDJ
PSB[
[OJT[D[FOJF
TUSVLUVS
TUBXPXZDI
T‘
KFEOZN
[
QPXJL‹BÉ
.*;4
LUËSF
NP—F
QSPXBE[J¾
EP
USXB‹FK
EZTGVOLDKJ
OBS[‘EV
SVDIV
[NOJFKT[FOJB
T[D[ZUPXFK
NBTZ
LPTUOFK
PSB[
[‹BNBÉ
QBUPMPHJD[OZDI
$[ZOOJLJ
DIPSPCPXF
X
QBUPHFOF[JF
[NJBO
TUBXPXZDI /B
TUPQJFÉ
VT[LPE[FOJB
TUSVLUVS
TUBXPXZDI
XQ‹ZX
NBK‘
UBLJF
D[ZOOJLJ
KBL
BLUZXOPv¾
DIPSPCZ
XD[F TOZ
QPD[‘UFL
DIPSPCZ
[NOJFKT[POB
BLUZXOPv¾
GJ[ZD[ OB
[BCVS[FOJB
IPSNPOBMOF
OJFEPTUBUFD[OB
QPEB—
XBQOJB
J
XJUBNJOZ
%
X
EJFDJF
[XJÂLT[POZ
QP[JPN
DZUPLJO
QSP[BQBMOZDI
*-
*-
5/'α
<>
;NJB OZ
X
TUBXBDI
EPUZD[‘
q
QBDKFOUËX
[
.*;4
B
V
q
QP
q
MBUBDI
USXBOJB
DIPSPCZ
TUXJFSE[B
TJÂ
[OBD[OF
[BCVS[FOJB
X
VL‹BE[JF
SVDIV
<>
;NJB OZ
X
PCSÂCJF
TUBXV
NP—OB
NPOJUPSPXB¾
[B
QPNPD‘
CBEBÉ
PCSB[PXZDI
q
PDFOZ
SBEJPMPHJD[OFK
.3*
J
64(
[BJTUOJB‹ZDI
KV—
[NJBO
LUËSF
T‘
OJFPEXSBDBMOF
5SVEOF
OBUPNJBTU
KFTU
XZLSZDJF
XD[FTOZDI
[BCVS[FÉ
NJOFSBMJ[BDKJ
LPvDJ
QSPXBE[‘DZDI
EP
FSP[KJ
LPTUOFK
QPNJNP
—F
[OBOF
T‘
D[ZOOJLJ
[XJÂLT[BK‘DF
SZ[ZLP
XZTU‘QJFOJB
[NJBO
SBEJPMPHJD[OZDI
PCS[ÂL
PTUFPQP Pediatria Polska tom 85, nr 4, lipiec–sierpień 2010

PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS SP[B
PLP‹PTUBXPXB
OB
QPD[‘ULV
DIPSPCZ
XD[FTOZ
XJFL
[BDIPSPXBOJB
[BKÂDJF
XJFMV
TUBXËX
QPEXZ—T[P OF
0#
PCFDOPv¾
%3
%3
<>
;BCVS[FOJB
UF
USVEOP
KFTU
UBL—F
QS[FXJE[JF¾
PQJFSBK‘D
TJÂ
OB
PDFOJF
TUBOV
LMJOJD[OFHP
PSB[
XZOJLBDI
CBEBÉ
MBCPSBUPSZKOZDI
1SPDFT
[BQBMOZ
OJF
[BXT[F
NVTJ
CPXJFN
QSPXBE[J¾
EP
[BCVS[FÉ
X
PCSÂCJF
ULBOLJ
LPTUOFK
<>
&SP[KB
LPTUOB
NP—F
EPUZD[Z¾
[BSËXOP
QBDKFOUËX
[F
[XJÂLT[POZN
SZ[ZLJFN
BHSFTZXOFHP
QS[FCJFHV
DIPSPCZ
VUS[ZNV K‘DF
TJÂ
QPEXZ—T[POF
0#
PCFDOPv¾
3'*H.
[BKÂDJF
QSPDFTFN
[BQBMOZN
XJFMV
TUBXËX
N‹PEZ
XJFL
[BDIP SPXBOJB
Q‹F¾
—FÉTLB
PCFDOPv¾
%3
%3
<>


KBL
J
QBDKFOUËX
V
LUËSZDI
EPT[‹P
EP
[BKÂDJB
q
TUBXËX
B
QS[FCJFH
DIPSPCZ
KFTU
X
NJBSÂ
‹BHPEOZ
%PUZDID[B TPXF
CBEBOJB
H‹ËXOJF
V
EPSPT‹ZDI
QBDKFOUËX
[
3;4
XZLB[B‹Z
T‹BC‘
LPSFMBDKÂ
QPNJÂE[Z
LMJOJD[OZNJ
PC KBXBNJ
[BQBMFOJB
J
XZOJLBNJ
CBEBÉ
MBCPSBUPSZKOZDI
B
TUPQOJFN
VT[LPE[FOJB
TUSVLUVS
TUBXPXZDI
6
QB DKFOUËX
V
LUËSZDI
MBCPSBUPSZKOF
XZL‹BEOJLJ
QSPDF TV
[BQBMOFHP
CZ‹Z
QSBXJE‹PXF
TUXJFSE[POP
[OBD[OF
[NJBOZ
SBEJPMPHJD[OF
1POBEUP
XZLB[BOP
—F
QSPDFT
VT[LPE[FOJB
TUSVLUVS
TUBXPXZDI
NP—F
QPTUÂQPXB¾
UBL—F
X
PLSFTJF
SFNJTKJ
DIPSPCZ
<>
.BSLFSBNJ
LUË SF
NPH‘
QPNËD
XZLSZ¾
XD[FTO‘
GB[Â
[BCVS[FÉ
IP NFPTUB[Z
LPTUOFK
QSPXBE[‘D‘
EP
VT[LPE[FOJB
LPvDJ
NP—F
CZ¾
VL‹BE
3"/,-01(

KF
SP[XËK
J
BLUZXBDKÂ
PTUFPLMBTUËX
B
UZN
TBNZN
SF HVMVKF
NFUBCPMJ[N
LPTUOZ
<>
01(
PQSËD[
E[JB‹BOJB
IBNVK‘DFHP
PTUFPLMBTUPHFOF[Â
KFTU
UBL—F
[BBOHB—P XBOB
X
QSPDFT
[BQBMOZ
1PE
XQ‹ZXFN
QSP[BQBMOZDI
DZUPLJO
PCFDOZDI
X
Q‹ZOJF
TUBXPXZN
XZLB[VKF
E[JB‹BOJF
BOUZBQPQUPUZD[OF
QPQS[F[
[BCMPLPXBOJF
53"*-[BMF—OFK
BQPQUP[Z
QSPXBE[‘D
UZN
TBNZN
EP
OBENJFSOFK
IJQFSQMB[KJ
LPNËSFL
C‹POZ
NB[JPXFK
X
QS[FCJFHV
[BQBMFOJB
TUBXËX
<> 53"*-
KFTU
CJB‹LJFN
OBMF—‘DZN
EP
SPE[JOZ
5/'
|‘D[Z
TJÂ
[

SFDFQUPSBNJ
53"*-3
53"*-3
[B XJFSBK‘
XFXO‘US[DZUPQMB[NBUZD[O‘
EPNFOÂ
JOJDKVK‘ D‘
BQPQUP[Â


53"*-3
53"*-3
OJF
NBK‘
EPNF OZ
vNJFSDJ
PSB[
01(
LUËSB
XJ‘—‘D
53"*-
CMPLVKF
KFHP
QSPBQPQUPUZD[OF
E[JB‹BOJF
< >
8
QS[FCJFHV
SFVNBUPJEBMOFHP
[BQBMFOJB
TUBXËX
[BSËXOP
LPNËSLJ
C‹POZ
NB[JPXFK
KBL
J
GJCSPCMBTUZ
DIBSBLUFSZ[VK‘
TJÂ
XZTPL‘
FLTQSFTK‘
53"*-3
X
D[ZN
QS[ZQPNJOBK‘
LPNËSLJ
OPXPUXPSPXF
<
>
1PNJNP
UP
EPDIPE[J
EP
OBENJFSOFK
IJQFSQMB[KJ
LPNËSFL
C‹POZ
NB[JPXFK
+FTU
UP
XZOJLJFN
[BCMPLPXBOJB
53"*-
QS[F[
01(
01(
E[JB‹B
EXVLJFSVOLPXP
[
KFEOFK
TUSPOZ
CMPLVK‘D
3"/,-
QS[FDJXE[JB‹B
OBENJFSOFNV
VT[LPE[FOJV
TUSVLUVS
LPTUOZDI
[
ESVHJFK
[Bv
QPQS[F[
[BCMPLPXB OJF
53"*-
[NOJFKT[B
[EPMOPv¾
LPNËSFL
C‹POZ
NB[JP XFK
EP
BQPQUP[Z

6L‹BE
3"/,-01(53"*-
X
IPNFPTUB[JF
LPTUOFK 1SPDFT
IPNFPTUB[Z
LPTUOFK
[BMF—Z
PE
SËXOPXBHJ
QP NJÂE[Z
PTUFPLMBTUBNJ
B
PTUFPCMBTUBNJ
LUËSZDI
BL UZXOPv¾
SFHVMPXBOB
KFTU
QS[F[
D[ZOOJLJ
BLUZXVK‘DF
PTUFPLMBTUPHFOF[Â
*-β
*-
5/'α
1(&
HMJLPLPS UZLPTUFSPJEZ
0)%
15)
PSB[
D[ZOOJLJ
TUZNVMV K‘DF
BLUZXOPv¾
PTUFPCMBTUËX
KBL
FTUSPHFOZ
D[Z
5('β <>
#BEBOJB
XZLB[B‹Z
—F
XQ‹ZX
UZDI
D[ZOOJLËX
OB
PTUFPLMBTUPHFOF[Â
KFTU
QPvSFEOJ
<>
8

S

OJF[BMF—OF
[FTQP‹Z
XZLSZ‹Z
CJB‹LB
CJPS‘DF
CF[QPvSFEOJ
VE[JB‹
X
UXPS[FOJV
EPKS[FXBOJV
J
BLUZXBDKJ
PTUFPLMBTUËX
3"/,-
J
01(
<>
3"/,-
OBMF—Z
EP
SPE[JOZ
5/'
+FHP
FLTQSFTKÂ
XZLB[VK‘
QSF PTUFPCMBTUZ
PTUFPCMBTUZ
DIPOESPDZUZ
B
UBL—F
MJNGP DZUZ
5
LPNËSLJ
NË[HV
TFSDB
OFSFL
NJÂvOJ
T[LJF MFUPXZDI
8[SPTU
FLTQSFTKJ
3"/,-
OBTUÂQVKF
QPE
XQ‹ZXFN
D[ZOOJLËX
OBTJMBK‘DZDI
SFTPSQDKÂ
LPTUO‘
3"/,-
XJ‘—‘D
TJÂ
[F
TXZN
SFDFQUPSFN
3"/,
PCFD OZN
OB
LPNËSLBDI
QSPHFOJUPSPXZDI
PTUFPLMBTUËX
EPKS[B‹ZDI
PTUFPLMBTUBDI
DIPOESPDZUBDI
X[CVE[B
PTUFPLMBTUPHFOF[Â
BLUZXVKF
EPKS[B‹F
KV—
PTUFPLMBTUZ
PSB[
IBNVKF
JDI
BQPQUP[Â
< >
3FDFQUPSFN
CMPLV K‘DZN
E[JB‹BOJF
3"/,-
KFTU
01(
+FTU
UP
CJB‹LP
OB MF—‘DF
EP
SPE[JOZ
5/'
J
XZUXBS[BOF
QS[F[
BLUZXOF
PTUFPCMBTUZ
<>
<QSFTKB
01(
VMFHB
[NOJFKT[FOJV
QPE
XQ‹ZXFN
D[ZOOJLËX
[XJÂLT[BK‘DZDI
SFTPSQDKÂ
LPTUO‘
01(
XJ‘—‘D
3"/,-
CMPLVKF
EPKS[FXBOJF
BLUZXBDKÂ
PTUFPLMBTUËX
PSB[
X[NBHB
JDI
BQPQUP[Â
< >
3ËXOPXBHB
QPNJÂE[Z
3"/,-
B
01(
SFHVMV

6L‹BE
3"/,-01(
X
QS[FCJFHV
.*;4 6L‹BE
3"/,-3"/,01(
KFTU
UBL—F
CF[QPvSFEOJN
‹‘D[OJLJFN
QPNJÂE[Z
MJNGPDZUBNJ
5
OBDJFLBK‘DZNJ
C‹POÂ
NB[JPX‘
B
FSP[K‘
LPTUO‘
QPXTUBK‘D‘
X
QS[F CJFHV
SFVNBUPJEBMOFHP
[BQBMFOJB
TUBXËX
<>
6
DIP SZDI
OB
3;4
J
PTUFPBSUISJUJT
X
PCSÂCJF
C‹POZ
NB[JP XFK
PCKÂUFK
[BQBMFOJFN
EPDIPE[J
EP
OBHSPNBE[FOJB
NBLSPGBHËX
LPNËSFL
EFOESZUZD[OZDI
MJNGPDZUËX
5
LPNËSFL
QMB[NBUZD[OZDI
GJCSPCMBTUËX
1PE
XQ‹ZXFN
QSP[BQBMOZDI
DZUPLJO
*-β
*-
5/'α
EPDIPE[J
EP
X[SPTUV
FLTQSFTKJ
3"/,-
LUËSFHP
EPEBULPXZN
ySË E‹FN
TUBK‘
TJÂ
BLUZXOF
MJNGPDZUZ
5
PSB[
GJCSPCMBTUZ
C‹POZ
NB[JPXFK
<
>
"LUZXOF
MJNGPDZUZ
5
QPQS[F[
3"/,-
JOJDKVK‘
USBOTGPSNBDKÂ
NPOPDZUËX
EP
PTUF PLMBTUËX
1POBEUP
QPQS[F[
DZUPLJOZ
*-β
*-
*-
5/'α
X[CVE[BK‘
FLTQSFTKÂ
3"/,-
OB
PTUFPCMBTUBDI
DP
QSPXBE[J
EP
OBTJMPOFHP
QSPDFTV
VT[LPE[FOJB
LPvDJ
<>
$ZUPLJOZ
QSP[BQBMOF
NPH‘
NJF¾
UBL—F
[OBD[‘DZ
XQ‹ZX
OB
X[SPTU
FLTQSFTKJ
01(
<>
LUËSB
X
PCSÂCJF
[BQBMOJF
[NJFOJPOFHP
TUBXV
KFTU
XZE[JFMBOB
QS[F[
LP NËSLJ
EFOESZUZD[OF
MJNGPDZUZ
#
J
JOOF
LPNËSLJ
JN NVOPLPNQFUFOUOF
<> %PUZDID[BTPXF
CBEBOJB
XZLB[B‹Z
QPEXZ—T[POF
TU—FOJF
01(
X
TVSPXJDZ
QBDKFOUËX
[
.*;4
8Z—T[F
TU—FOJF
TUXJFSE[POP
V
QBDKFOUËX
[
OBTJMPOZN
QSPDF TFN
[BQBMOZN
J
PCFDOZNJ
[NJBOBNJ
SBEJPMPHJD[OZNJ
<>
,PSFMPXB‹P
POP
[
0#
$31
J
3'
<>
;XJÂLT[POZ
QP[JPN
01(
X
TVSPXJDZ
XZOJLB
[
BLUZXBDKJ
LPNËSFL
[BQBMOZDI
5ZN
TBNZN
PDFOB
TU—FOJB
01(
NP—F
CZ¾


Pediatria Polska tom 85, nr 4, lipiec–sierpień 2010

385

386

PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS QPNPDOZN
XTLByOJLJFN
BLUZXOPvDJ
QSPDFTV
[BQBM OFHP
<>
6
QBDKFOUËX
[
QPTUBDJ‘
XJFMPTUBXPX‘
.*;4
J
PCFDOZNJ
[NJBOBNJ
PLP‹PTUBXPXZNJ
TUXJFSE[POP
XZSByOJF
XZTPLJF
TU—FOJF
3"/,-
X
TVSPXJDZ
QS[Z
PCOJ—POZN
TUPTVOLV
01(3"/,-
DP
PE[XJFSDJFEMB
BLUZXOPv¾
PTUFPLMBTUËX
QSPXBE[‘D‘
EP
VT[LPE[FOJB
LPvDJ
<
>
;
LPMFJ
X
Q‹ZOJF
TUBXPXZN
TUXJFSE[POP
QPEXZ—T[POF
TU—FOJF
3"/,-
QS[Z
PCOJ—POZN
TU—F OJV
01(
DP
LPSFMPXB‹P
[F
[OBD[OZN
VT[LPE[FOJFN
TUSVLUVS
TUBXPXZDI
8TLB[VKF
UP
OB
CSBL
NFDIBOJ [NËX
PDISPOOZDI
QS[FE
OBENJFSO‘
BLUZXBDK‘
PTUF PLMBTUËX
<>
%PUZDID[BTPXF
PCTFSXBDKF
QPLB[VK‘
—F
OJF
V
XT[ZTULJDI
QBDKFOUËX
[
3;4
[
XZTPL‘
BLUZX OPvDJ‘
DIPSPCZ
SP[XJKBK‘
TJÂ
[NJBOZ
SBEJPMPHJD[OF
<>
4UPTVOFL
01(3"/,-
NP—F
NJF¾
XBSUPv¾
QSFEZL DZKO‘
MFUOJFK
QSPHSFTKJ
[NJBO
SBEJPMPHJD[OZDI
<>
.POJUPSPXBOJF
TU—FÉ
01(
J
3"/,-
NP—F
QPNËD
XZ ‹POJ¾
QBDKFOUËX
[
EV—ZN
SZ[ZLJFN
[NJBO
SBEJPMPHJD[ OZDI
B
UZN
TBNZN
NP—F
QP[XPMJ¾
OB
NPEZGJLBDKÂ
MFD[FOJB
UBL
BCZ
[BIBNPXB¾
QSPDFT
SFTPSQDKJ
LPTU OFK
<>
.POJUPSPXBOJF
TU—FÉ
01(
J
3"/,-
NP—F
CZ¾
QPNPDOF
UBL—F
X
PDFOJF
FGFLUV
MFD[FOJB
MFLBNJ
NP EZGJLVK‘DZNJ
QS[FCJFH
DIPSPCZ
PSB[
MFLBNJ
CJPMPHJD[ OZNJ
#BEBOJB
XZLB[B‹Z
—F
X[NP—POB
BLUZXOPv¾
PTUFPLMBTUËX
OJF
KFTU
KFEZOJF
XZOJLJFN
UPD[‘DFHP
TJÂ
QSPDFTV
[BQBMOFHP
<>
"
[BUFN
[BTUPTPXBOF
MFD[FOJF
OJF
[BXT[F
EBKF
PD[FLJXBOZ
FGFLU
q
[NOJFKT[B
PCKBXZ
DIPSPCZ
OPSNBMJ[VKF
QBSBNFUSZ
[BQBMOF
BMF
OJF
SF EVLVKF
SZ[ZLB
QPTUÂQVK‘DFK
FSP[KJ
LPTUOFK
J
PTUFPQP SP[Z
0COJ—FOJF
TUPTVOLV
3"/,-01(
QPE
XQ‹ZXFN
MFD[FOJB
XTLB[VKF
OB
IBNVK‘DZ
XQ‹ZX
[BTUPTPXBOFK
UFSBQJJ
OB
BLUZXOPv¾
PTUFPLMBTUËX
J
[NOJFKT[FOJF
SZ [ZLB
VT[LPE[FOJB
LPvDJ
<>
8
QS[ZQBELV
MFD[FOJB
CJPMPHJD[OFHP
QBDKFODJ
[
OJTLJN
TU—FOJFN
3"/,-
J
TUPTVOLV
3"/,-01(
NBK‘
XJÂLT[‘
T[BOTÂ
V[Z TLBOJB
SFNJTKJ
<> 0DFOB
TU—FÉ
01(
J
3"/,-
EBKF
NP—MJXPv¾
XD[F TOFHP
XZLSZDJB
[NJBO
X
PCSÂCJF
ULBOLJ
LPTUOFK
X
QS[FCJFHV
[BQBMFOJB
B
UBL—F
EPL‹BEOJFKT[FHP
NPOJ UPSPXBOJB
QS[FCJFHV
DIPSPCZ
J
KFK
MFD[FOJB


4FMWBBH
"
'MBUø
#
%BMF
,
-JFO
(
7JOKF
0
4NFSEFM3B NPZB
"
J
XTQ
3BEJPHSBQIJD
BOE
DMJOJDBM
PVUDPNF
JO
FBSMZ
KVWFOJMF
SIFVNBUPJE
BSUISJUJT
BOE
KVWFOJMF
TQPOEZMPBSUISP QBUIZ
B
ZFBS
QSPTQFDUJWF
TUVEZ
+
3IFVNBUPM


q 
(FVTFOT
1
-BOEFXF
3#
(BSOFSP
1
$IFO
%
%VOTUBO
$3
-FNT
8'
J
XTQ
5IF
SBUJP
PG
DJSDVMBUJOH
PTUFPQSPUFHFSJO
UP
3"/,-
JO
FBSMZ
SIFVNBUPJE
BSUISJUJT
QSFEJDUT
MBUFS
KPJOU
EFTUSVDUJPO
"SUISJUUJT
3IFVN


q 
,JSXBO
+
5IF
TZOPWJVN
JO
SIFVNBUPJE
BSUISJUJT
FWJEFODF
GPS
BU
MFBTU
UXP
QBUIPMPHJFT
"SUISJUJT
3IFVN


q 
"VCJO
+
#POOFMZF
&
0TUFPQSPUFHFSJO
BOE
JUT
MJHBOE
B
OFX
QBSBEJHN
GPS
SFHVMBUJPO
PG
PTUFPDMBTUPHFOFTJT
BOE
CPOF
SFTPSQUJPO
0TUFPQPSPT
*OU


q

)PMTUFBE
+
,POH
::
1FOOJOHFS
+.
3PMF
PG
3"/,-
BOE
3"/,
JO
CPOF
MPTT
BOE
BSUISJUJT
"OO
3IFVN
%JT

 TVQQM
** 
q 
#BVEmIVJO
.
-BNPVSFVY
'
%VQMPNC
-
3ÁEJOJ
'
)FZ NBOO
%
3"/,-
3"/,
PTUFPQSPUFHFSJO
LFZ
QBSUOFST
PG
PTUFPJNNVOPMPHZ
BOE
WBTDVMBS
EJTFBTFT
$FMM
.PM
-JGF
4DJ


q 
#F[[FSB
.
$BSWBMIP
+'
1SPLPQPXJUTDI
"4
3"/,
3"/,-
BOE
PTUFPQSPUFHFSJO
JO
BSUISJUJD
CPOF
MPTT
#SB[
+
.FE
#JPM
3FT


q 
.JZBTIJUB
5
,BXBLBNJ
"
/BLBTIJNB
5 :BNBTBLJ
4
5B NBJ
. 5BOBLB
'
J
XTQ
0TUFPQSPUFHFSJO
01(
BDUT
BT
FO EPHFOPVT
EFDPZ
SFDFQUPS
JO
UVNPS
OFDSPTJT
GBDUPSSFMBUFE
BQPQUPTJT
JOEVDJOH
MJHBOE
53"*- NFEJBUFE
BQPQUPTJT
PG
GJCSPCMBTUMJLF
TZOPWJBM
DFMM
$MJO
&YQ
*NNVOPM


q 
4POH
,
$IFO
:
(ÎLF
3
8JMNFO
"
4FJEFM
$
(ÎLF
"
J
XTQ
5VNPS
OFDSPTJT
GBDUPSqSFMBUFE
BQPQUPTJTqJOEVDJOH
MJHBOE
53"*-
JT
BO
JOIJCJUPS
PG
BVUPJNNVOF
JOGMBNNBUJPO
BOE
DFMM
DZDMF
QSPHSFTTJPO
+
&YQ
.FE


q 
*DIJLBXB
,
-JV
8
'MFDL
.
53"*-3
%3
NFEJBUFT
BQPQUPTJT
PG
TZOPWJBM
GJCSPCMBTUT
JO
SIFVNBUPJE
BSUISJUJT
+
*NNVOPM


q 
4BSNB
1
3BNOBUI
.
"HHBSXBM
"
&MFWBUFE
TFSVN
SF DFQUPS
BDUJWBUPS
PG
/'κ#
MJHBOE
3"/,-


PTUFPQSPUFHFSJO
01(


NBUSJY
NFUBMMPQSPUFJOBTF
..1 
BOE
1SP..1
JO
QBUJFOUT
XJUI
KVWFOJMF
JEJPQBUIJD
BSUISJUJT
$MJO
3IFVN


Piśmiennictwo



q


1FUUZ
3&
4PVUIXPPE
53
#BVN
+
#IFUUBZ
&
(MBTT
%/



4LPVNBM
.
,PMBS[
(
)BCFSIBVFS
(
8PMPT[D[VL
8
)BXB


.BOOFST
1
J
XTQ
3FWJTJPO
PG
UIF
QSPQPTFE
DMBTTJGJDBUJPO


(
,MJOHMFS
"
0TUFPQSPUFHFSJO
BOE
UIF
SFDFQUPS
BDUJWBUPS


DSJUFSJB
GPS
KVWFOJMF
JEJPQBUIJD
BSUISJUJT
%VSCBO

+


PG
/'κ#
MJHBOE
JO
UIF
TFSVN
BOE
TZOPWJBM
GMVJE
"
DPNQB

3IFVNBUPM


q

SJTPO
PG
QBUJFOUT
XJUI
MPOHTUBOEJOH
SIFVNBUPJE
BSUISJUJT



'MBUø
#
(VOIJME
-
4NFSEFM
"
7JOKF
0
%BMF
,
+PIOTUPO


BOE
PTUFPBSUISJUJT
3IFVNBUPM
*OU


q

7
J
XTQ
1SPHOPTUJD
GBDUPST
JO
KVWFOJMF
SIFVNBUPJE
BSUISJ


4UPMJOB
.
"EBNV
4
0NJOTLZ
.
%XZFS
%
"TVODJPO
'


UJT
B
DBTF
DPOUSPM
TUVEZ
SFWFBMJOH
FBSMZ
QSFEJDUPST
BOE
PVU

(FOH
;
J
XTQ
3"/,-
JT
B
NBSLFS
BOE
NFEJBUPS
PG
MPDBM


DPNF
BGUFS
 
ZFBST
+
3IFVNBUPM


q

BOE
TZTUFNJD
CPOF
MPTT
JO
UXP
SBU
NPEFMT
PG
JOGMBNNBUPSZ



3PNJDLB
"
.‹PE[JFÉD[F
JEJPQBUZD[OF
[BQBMFOJF
TUBXËX
1S[FX
-FL


q 
3PUI
+
#FDIUPME
4
(VESVO
#
#PSUF
(
%SFTTMFS
'
(JS

BSUISJUJT
+
#POF
.JOFS
3FT


q 
.BTJ
-
4JNJOJOJ
(
1JTDJUFMMJ
&
%FM
.POUF
'
(JBOJ
5
$J NB[
3
J
XTQ
0TUFPQSPUFHFSJO
01( 3"/,-
TZTUFN
JO
KV

TDIJDL
)+
J
XTQ
0TUFPQPSPTJT
JO
KVWFOJMF
JEJPQBUIJD
BSUI

WFOJMF
JEJPQBUIJD
BSUISJUJT

JT
UIFSF
B
QPUFOUJBM
NPEVMBUJOH


SJUJT
q
B
QSBDUJDBM
BQQSPBDI
UP
EJBHOPTJT
BOE
UIFSBQZ
&VS


SPMF
GPS
01(3"/,-
JO
CPOF
JOKVSZ
+
3IFVNBUPM



+
1FEJBUS


q


q Pediatria Polska tom 85, nr 4, lipiec–sierpień 2010

PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS 
4QFMMJOH
1
#POG
&
$BQBSCP
7'
1FSFJSB
3.
0TUFPQSPUFHF


)BZOFT
%
$SPUUJ
5
8FFEPO
)
.PEVMBUJPO
PG
3"/,-
BOE


SJO
01( 3"/,-
TZTUFN
JNCBMBODF
JO
BDUJWF
QPMZBSUJDVMBS


PTUFPQSPUFHSJO
FYQSFTTJPO
JO
TZOPWJBM
UJTTVF
GSPN
QBUJFOUT


POTFU
KVWFOJMF
JEJPQBUIJD
BSUISJUJT
B
CPOF
EBNBHF
CJPNBS

XJUI
SIFVNBUPJE
BSUISJUJT
JO
SFTQPOTF
UP
EJTFBTF
NPEJGZJOH


LFS
4DBOE
+
3IFVNBUPM


q

BOUJSIFVNBUJD
ESVH
USFBUNFOU
BOE
DPSSFMBUJPO
XJUI
SBEJP


(PO[BMFT"MWBSP
*
0SUJ[
"
5PNFSP
&
#BMTB
"
0SUF
+
-BG GPO
"
(BSDÅB7JDVñB
3
#BTFMJOF
TFSVN
3"/,-
MFWFMT
NBZ
TFSWF
UP
QSFEJDU
SFNJTTJPO
JO
SIFVNBUPJE
BSUISJUJT
QBUJFOUT
USFBUFE
XJUI
5/'
BOUBHPOJTUT
"OO
3IFVN
%JT


q

Pediatria Polska tom 85, nr 4, lipiec–sierpień 2010

MPHJD
PVUDPNF
"SUISJUJT
3IFVN


q

387