Praktyki żywienia niemowląt i małych dzieci wśród matek z Warszawy i okolic

242 PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES Praktyki ĝywienia niemowlÈt i maïych dzieci wĂród matek z Warszawy i okolic Infant and young children feedi...

Download PDF

215KB Sizes 3 Downloads 154 Views

Report

PDF Reader
Full Text

242

PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES

Praktyki ĝywienia niemowlÈt i maïych dzieci wĂród matek z Warszawy i okolic Infant and young children feeding practices among mothers in Warsaw and neighbouring districts Anna Piwowarczyk1, Ewa Strojnowska 2, Ewa Tondys 2, Bartïomiej Zalewski2, Andrea Horvath1

Pediatr Pol 2011; 86(3): 242–246 © 2011 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 17.01.2011 Zaakceptowano do druku/Accepted: 25.03.2011 Klinika Pediatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny

1

2

Studenckie Koïo Naukowe przy Klinice Pediatrii KonĠikt interesu/ ConĠicts of interest: Autorzy pracy nie zgïaszajÈ konĠiktu interesów Adres do korespondencji/ Address for correspondence: Dr med. Andrea Horvath Lek. Anna Piwowarczyk Klinika Pediatrii WUM 01-184 Warszawa, Dziaïdowska 1 Tel/fax: 22 – 452 33 09 e-mail: [email protected] e-mail: piwowarczyk.ann@gmail. com

STRESZCZENIE Wprowadzenie. Wedïug aktualnych wytycznych Komitetu ¿ywienia Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i ¿ywienia Dzieci, zaleca siÚ wyïÈczne karmienie piersiÈ do 6. m. ĝ. Pokarmy uzupeïniajÈce naleĝy zaczÈÊ wprowadzaÊ do diety niemowlÈt nie wczeĂniej niĝ przed ukoñczeniem 17. tyg. ĝ. i nie póěniej niĝ przed ukoñczeniem 26. tyg. ĝ. Nie znajduje uzasadnienia zbyt wczesne (<4. m. ĝ.) ani opóěnione (t7. m. ĝ.) wprowadzanie glutenu; naleĝy go wprowadzaÊ stopniowo i podczas karmienia piersiÈ. Niewiele wiadomo o praktykach ĝywienia niemowlÈt wĂród polskich matek. Cel. Celem pracy byïo zbadanie praktyk karmienia dzieci przez matki z Warszawy i okolic. Metodyka. Przeprowadzono ankietÚ wĂród matek dzieci w wieku 5–22 m. ĝ. hospitalizowanych lub leczonych ambulatoryjnie w oĂrodkach Warszawy i okolic. Na podstawie ankiety oceniono okres wyïÈcznego karmienia piersiÈ, wprowadzania pokarmów uzupeïniajÈcych ze szczególnym uwzglÚdnieniem glutenu, jak równieĝ pochodzenie pokarmów (przeznaczone dla niemowlÈt czy przygotowywane samodzielnie) oraz ěródïa informacji na temat ĝywienia niemowlÈt. Wyniki:. Przeanalizowano 105 ankiet. ¥redni wiek dzieci wynosiï 11,3 miesiÈca. Jedynie 29,5% poddanych badaniu matek kontynuowaïo wyïÈczne karmienie piersiÈ, wedïug obowiÈzujÈcych wytycznych. Pokarmy uzupeïniajÈce zostaïy wprowadzone do diety w zalecanym okresie w przypadku 62,4% dzieci. W analizowanej grupie niemowlÈt niemal 37% matek przygotowywaïo posiïki samodzielnie. Ekspozycja na gluten przebiegaïa zgodnie z zaleceniami wyïÈcznie u 20% dzieci. NajczÚstszym ěródïem w procesie informowania o zaleceniach dotyczÈcych ĝywienia niemowlÈt dla polskich matek okazali siÚ lekarze (68%), Internet (56%) oraz magazyny branĝowe (48%). Wnioski. WiÚkszoĂÊ matek nie stosuje aktualnych zasad ĝywienia niemowlÈt i maïych dzieci, co sugeruje potrzebÚ szerszego informowania na temat najnowszych rekomendacji w tym zakresie. Sïowa kluczowe: ĝywienie niemowlÈt, karmienie piersiÈ, pokarmy uzupeïniajÈce, praktyki ĝywienia

ABSTRACT Introduction. Currently, both the European and Polish guidelines recommend exclusive breastfeeding for about 6 months. Complementary feeding should not be introduced before 17 weeks, and all infants should start complementary feeding by 26 weeks. Both early (<4 months) and late (t7 months) introduction of gluten should be avoided, and introduced gradually while the infant is still breast-fed. There is only limited knowledge on the adherence of Polish mothers to current recommendations. Aim. To investigate children feeding practices of mothers from Warsaw and neighboring districts. Materials and methods. We performed a survey study of mothers of children aged 5 to 22 months, hospitalized or being treated as outpatients in Warsaw and neighboring districts. We assessed in the questionnaire mothers’ practice of exclusive breastfeeding, weaning time and form of solids (home made vs commercial infant products), gluten introduction as well as sources of information about infant feeding. Results. A total of 105 questionnaires were analyzed. The median age of children was 11.3 months. Only 29.5% of the surveyed mothers continued exclusive breastfeeding for the recommended duration. The majority of mothers (62.4%) introduced solids between 17 and 26 weeks. The use of home prepared products reported 37% of mothers. Only 20% of infants received gluten as currently recommended. The main sources of information about infant feeding were physician’s advice (68%), the Internet (56%), and magazines (48%). Conclusion. The majority of mothers did not comply with current infant and young children feeding recommendations. This may suggest the need for an information campaign on infant nutrition. Key words: infant nutrition, breastfeeding, complementary foods, feeding practice

P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 6 , n r 3 , m a j – c z e r w i e c 2 0 11

PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES

WstÚp ;HPEOJF [ PCTFSXBDKBNJ PTUBUOJDI MBU XBvDJXF Z XJFOJF E[JFDLB T[D[FHËMOJF X PLSFTJF XD[FTOPOJF NPXMÂDZN <> XQZXB OJF UZMLP OB KFHP QSBXJEPXZ SP[XËKGJ[ZD[OZJVNZTPXZ BMFSËXOJFNPFXBSVO LPXB¾PQUZNBMOFGVOLDKPOPXBOJFPSHBOJ[NVXXJF LV EPSPTZN <> ;BTBEZ EPUZD[DF ZXJFOJB E[JFDJ XU[XPLSFTBDILSZUZD[OZDITXDJEZTLVUPXBOF T[D[FHËMOJF X LPOUFLvDJF NPMJXPvDJ [BQPCJFHBOJB BMFSHJJ D[Z [NOJFKT[FOJB SZ[ZLB XZTUQJFOJB UBLJDI TDIPS[FÉ KBL PUZPv¾ DVLS[ZDB DIPSPCZ TFSDPXP OBD[ZOJPXF 8FEVH BLUVBMOFHP TUBOPXJTLB ,PNJUFUV ZXJFOJB&VSPQFKTLJFHP5PXBS[ZTUXB(BTUSPFOUFSPMP HJJ )FQBUPMPHJJJZXJFOJB%[JFDJ &41()"/

[BMFDB TJÂXZD[OFMVCQFOFLBSNJFOJFQJFSTJEPPLPP N<>4UBOPXJTLPUPKFTU[HPEOF[[BMFDFOJBNJPQSB DPXBOZNJ QS[F[ FLTQFSUËX QPMTLJDI <> 8 PQBSDJV PBLUVBMOXJFE[Â LBSNJFOJFOBUVSBMOFV[OB¾OBMF Z[BOBKMFQT[F[BSËXOPEMBE[JFDLB KBLJNBULJ CF[ TQS[FD[OJFQS[FXZT[BCPXJFNJOOFGPSNZLBSNJFOJB E[JFDLBXUZNPLSFTJFZDJB%POBKMFQJFKVEPLVNFO UPXBOZDILPS[ZvDJEMBE[JFDLBQZODZDI[LBSNJFOJB QJFSTJOBMFNJO[NOJFKT[FOJFSZ[ZLBCJFHVOLJJO GFLDZKOFKPSB[PTUSFHP[BQBMFOJBVDIBvSPELPXFHP<> 8QSPXBE[BOJF QPLBSNËX V[VQFOJBKDZDI [BMFDBOF KFTUQPVLPÉD[FOJVQS[F[E[JFDLPUZH JKFEOPD[F vOJFOJFQËyOJFKOJEPUZH8QS[ZQBELVHMV UFOV SFLPNFOEVKF TJÂ VOJLBOJF [CZU XD[FTOFHP N

KBL J [CZU QËyOFHP ð N XQSPXBE[BOJB HP EPEJFUZ0QUZNBMO[BTBEXZEBKFTJÂXQSPXBE[BOJF HMVUFOVTUPQOJPXP U[OOJFXJFMLJFJMPvDJOB[BTBE[JF aTNBLPXBOJBoQPLBSNV QPED[BTXZD[OFHPMVCEP NJOVKDFHP LBSNJFOJB QJFSTJ 1PTUÂQPXBOJF UBLJF NBOBDFMV[NOJFKT[FOJFSZ[ZLBXZTUQJFOJBDFMJBLJJ DVLS[ZDZUZQVJBMFSHJJOBQT[FOJDÂ<> ,PMFKOPv¾ XQSPXBE[BOJB QPLBSNËX V[VQFOJBK DZDI [EBKF TJÂ OJF NJF¾ X DIXJMJ PCFDOFK XJÂLT[FHP

243

[OBD[FOJB J [XJ[BOB KFTU SBD[FK [ QS[Z[XZD[BKFOJB NJ LVMUVSPXZNJ EBOFK TQPFD[OPvDJ ;HPEOJF [ [BMF DFOJBNJ&41()"/<>PSB["NFSZLBÉTLJFK"LBEFNJJ 1FEJBUSJJ <> OJF [OBKEVKF SËXOJF V[BTBEOJFOJB PE SBD[BOJF CEyVOJLBOJFXQSPXBE[BOJBEPEJFUZOJF NPXMUQPLBSNËXQPUFODKBMOJFBMFSHJ[VKDZDI UKKBK D[ZSZC ;BMFDFOJB HSVQZ QPMTLJDI FLTQFSUËX PQVCMJLPXB OP X SPLV 1PSËXOBOJF TUBOPXJTLB QPMTLJFHP J SFLPNFOEBDKJ ,PNJUFUV ZXJFOJB &41()"/ QS[FE TUBXJPOPXUBCFMJ* 8 EZTLVTKJ OBE [BTBEBNJ PQUZNBMOFHP ZXJFOJB OJFNPXMÂDJB OJF TQPTËC OJF QPSVT[Z¾ LXFTUJJ EPUZ D[DZDIQPDIPE[FOJBQSPEVLUËXTQPZXD[ZDI [LUË SZDITQPS[E[BOZKFTUQPTJFLE[JFDLB KBLJTQPTPCV HPUPXBOJB UFHP QPTJLV ; EPOJFTJFÉ XZOJLB F TB NPE[JFMOF QS[ZHPUPXZXBOJF QPTJLËX EMB OJFNPXMU J E[JFDJ NPF XJ[B¾ TJÂ [ OJFXBvDJXZN [CJMBOTP XBOJFN EJFUZ J UZN TBNZN OJFEPTUBUFD[O EMB QSB XJEPXFHP SP[XPKV QPEB OJF[CÂEOZDI TLBEOJLËX PEZXD[ZDI<> /JFXJFMFXJBEPNPPQSBLUZLBDIZXJFOJBOJFNPX MUXvSËEQPMTLJDINBUFL6X[HMÂEOJBKDXQSPXBE[F OJF OPXZDI [BMFDFÉ ZXJFOJPXZDI PSB[ EPUZDID[B TPXF EBOF OBVLPXF EPUZD[DF ZXJFOJB OJFNPXMU QPTUBOPXJMJvNZTQSBXE[J¾QSBLUZLJNBUFL[8BST[B XZJPLPMJD[BLSFTJFZXJFOJBOJFNPXMU

Materiaï i metody %P CBEBOJB [BQSPT[POP NBULJ E[JFDJ VSPE[POZDI XPLSFTJFPELXJFUOJBEPTJFSQOJBSPLV DP XZOJLBPNJO[VX[HMÂEOJFOJBNPMJXPvDJ[BQP[OB OJBTJÂMFLBS[Z[BLUVBMOZNJQPMTLJNJJFVSPQFKTLJNJ XZUZD[OZNJEPUZD[DZNJZXJFOJB<> 3FLSVUBDKÂQS[FQSPXBE[POPXvSËENBUFLQBDKFO UËXIPTQJUBMJ[PXBOZDIX4BNPE[JFMOZN1VCMJD[OZN %[JFDJÂDZN4[QJUBMV,MJOJD[OZN8BST[BXTLJFHP6OJ

Tabela I. Porównanie zaleceñ polskich i stanowiska Komitetu ¿ywienia Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i ¿ywienia Dzieci (ESPGHAN) Table I. Comparison of Polish and European (ESPGHAN – European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition) infant feeding recommendations

Wytyczne ESPGHAN (2008, 2009) ESPGHAN recommendations

Polskie wytyczne (2007) Polish recommendations

Karmienie piersiÈ

WyïÈczne lub peïne do 6. mĝ

Przez 6 miesiÚcy

Breastfeeding

6 months of exclusive or full breastfeeding

6 months

Pokarmy uzupeïniajÈce

Nie wczeĂniej niĝ przed ukoñczeniem 17. tyg.ĝ. i nie póěniej niĝ w 26. tyg.ĝ.

Nie wczeĂniej niĝ przed ukoñczeniem 5. mĝ. i nie póěniej niĝ w 6. mĝ.

Not before 17 weeks but should not be delayed beyond 26 weeks

Not before 5 months but should not be delayed beyond 6 months

Complementary feeding

Wprowadzanie glutenu Introduction of gluten

Unikanie wczesnego (< 4. mĝ.) jak i póěnego Nie wczeĂniej niĝ w 5. mĝ. i nie póěniej niĝ (t 7. mĝ.) w 6. mĝ. Avoid both early (<4 months) and late (d7 months)

P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 6 , n r 3 , m a j – c z e r w i e c 2 0 11

Not d 5 completed months but not t 6 months

244

PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES XFSTZUFUV .FEZD[OFHP [BNJFT[LBZDI X 8BST[BXJF J PLPMJDBDI PSB[ MFD[POZDI BNCVMBUPSZKOJF X QS[Z DIPEOJ SFKPOPXFK /;0; .FEJDPS $FOUSVN ;ESPXJB X ;BCPSPXJF X PLSFTJF PE HSVEOJB EP MVUFHP SPLV #BEBOJF NJBP DIBSBLUFS PCTFSXBDZKOZ /B QPE TUBXJFPQSBDPXBOFKQS[F[[FTQËMFLBS[ZBOLJFUZZ XJFOJPXFK BOBMJ[PXBOP QSBLUZLJ NBUFL X [BLSFTJF ZXJFOJB E[JFDJ X PLSFTJF OJFNPXMÂDZN J XD[FTOP E[JFDJÂDZN(SPNBE[POFEBOFEPUZD[ZZNJO qTQPTPCV LBSNJFOJB OJFNPXMÂDJB LBSNJFOJF QJFS TJ LBSNJFOJFNMFLJFNNPEZGJLPXBOZN NJFT[BOZ TQPTËCZXJFOJB

Ryc. 1. Wiek dziecka, w którym zaprzestano karmienia piersiÈ Fig. 1. Age of breastfeeding discontinuation

Ryc. 2. Wiek wprowadzania pokarmów uzupeïniajÈcych Fig. 2. Timing of solids introduction

Ryc. 3. Wprowadzenie glutenu w zalecanym okresie w zaleĝnoĂci od ěródïa informacji na temat ĝywienia niemowlÈt Fig. 3. Proper timing of gluten introduction according to the source of information about infant feeding scheme

qEVHPvDJPLSFTVXZD[OFHPLBSNJFOJBQJFSTJ qD[BTV XQSPXBE[BOJB EP EJFUZ QPLBSNËX V[VQF OJBKDZDI [FT[D[FHËMOZNVX[HMÂEOJFOJFNHMVUFOV XSB[[FySËEBNJKFHPQPDIPE[FOJBPSB[QPDIPE[F OJB JOOZDI OPXZDI QPLBSNËX V[VQFOJBKDZDI QPTJLJ QS[ZHPUPXZXBOF TBNPE[JFMOJF QSPEVLUZ HPUPXFQS[F[OBD[POFEMBOJFNPXMU $[BTXQSPXB E[BOJBHMVUFOVVX[HMÂEOJBUS[ZQS[FE[JBZXJFLP XF OJFNPXMÂDJB q N q N q N QS[ZD[ZN[BPLSFTXBvDJXZV[OBOPFLTQP[ZDKÂOB HMVUFOQPNJÂE[ZBNE[JFDLB 1ZUBOJBPEOPTJZTJÂSËXOJFEPySËEFJOGPSNBDKJ [KBLJDILPS[ZTUBZNBULJXQSPDFTJF[EPCZXBOJBXJF E[ZMVCNPEZGJLPXBOJBXD[FvOJFKT[ZDIEPvXJBED[FÉ OBUFNBUZXJFOJBOJFNPXMU 5FSNJOFNaQPLBSNZV[VQFOJBKDFoPLSFvMPOPQP LBSNZTUBFMVCQZOOFJOOFOJNMFLPLPCJFDFJNMF LPNPEZGJLPXBOF XFEVHEFGJOJDKJ&41()"/ <> 0QSBDPXBOJFTUBUZTUZD[OFEBOZDIQS[FQSPXBE[P OP [B QPNPD QSPHSBNV &YDFM 0DFOJBOP vSFEOJF EVHPvDJPLSFTVXZD[OFHPLBSNJFOJBQJFSTJ XJFLV XQSPXBE[BOJB QPLBSNËX V[VQFOJBKDZDI q PTPCOP HMVUFOV8BOBMJ[JFEBOZDIXZPESÂCOJPOPEXJFHSVQZ NBUFLQPTUÂQVKDF[HPEOJFOJF[HPEOJF[OBKOPXT[Z NJ[BMFDFOJBNJ

Wyniki %PVE[JBVXCBEBOJV[BQSPT[POPNBUFL8T[ZTU LJFXZSB[JZ[HPEÂOBXZQFOJFOJFBOLJFUZ XUZN XT[QJUBMVJ XQS[ZDIPEOJhSFEOJ XJFL E[JFDJ XD[POZDI EP CBEBOJB XZOPTJ NJFTJÂDZ X UZN TQPvSËE BOBMJ[PXBOZDI E[JFDJCZPXXJFLVOJFNPXMÂDZN +FEZOJF BOLJFUPXBOZDINBUFLLBSNJ P QJFSTJ EP VLPÉD[FOJB QS[F[ E[JFDLP N B LPOUZOVPXBP LBSNJFOJF OBUVSBMOF EP N 3ZD

BMFUZMLPXQS[ZQBELV NBUFL CZPUPXZD[OFLBSNJFOJFQJFSTJEPVLPÉD[FOJB NOJFNPXMÂDJB 1PLBSNZ V[VQFOJBKDF XQSPXBE[POF CZZ EP EJFUZ X [BMFDBOZN PLSFTJF V E[JFDJ 3ZD hSFEOJ XJFL OJFNPXMU X LUËSZN XQSPXBE[POP QSPEVLUZV[VQFOJBKDF XZOPTJ N8vSËE XT[ZTULJDIE[JFDJQPEEBOZDIBOBMJ[JFQPLBSNZV[V QFOJBKDF[PTUBZXQSPXBE[POFOJFQËyOJFKOJQS[FE VLPÉD[FOJFNN ; BOBMJ[Z XZOJLB F BOLJFUPXBOZDI NBUFLXQSPXBE[JPHMVUFOEPEJFUZ KFEOPD[FvOJFPE QPXJFEOJP JEFOUZGJLVKD KFHP ySËEB 8 DBFK HSVQJF BOLJFUPXBOZDI NBUFLSP[QP[OBXBPXBvDJ XJFQSPEVLUZ[BXJFSBKDFHMVUFO8UFKHSVQJFHMVUFO [PTUBXQSPXBE[POZXFXBvDJXZNPLSFTJFJQPED[BT LBSNJFOJBQJFSTJX QS[ZQBELBDI 8vSËE XT[ZTULJDI QPEEBOZDI BOBMJ[JF E[JFDJ CZP LBSNJPOZDI QSPEVLUBNJ HPUPXZNJ EP P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 6 , n r 3 , m a j – c z e r w i e c 2 0 11

PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES TUÂQOZNJ OB SZOLV 8 QP[PTUBZDI QS[ZQBELBDI NBULJQS[ZHPUPXZXBZQPTJLJTBNPE[JFMOJFMVCLPN QPOPXBZ EJFUÂ E[JFDLB LPS[ZTUBKD [BSËXOP [ QSP EVLUËXHPUPXZDI KBLJQS[ZHPUPXZXBOZDIXXBSVO LBDI EPNPXZDI 8 HSVQJF E[JFDJ X XJFLV ä N X NPNFODJF QS[FQSPXBE[BOJB CBEBOJB LBSNJPOZDI HPUPXZNJEBOJBNJXTPJD[LBDI[OBMB[PTJÂ OJFNPXMU OBUPNJBTU NBUFL QS[ZHPUPXZ XBBQPTJLJTBNPE[JFMOJF ; QS[FBOBMJ[PXBOZDI EBOZDI XZOJLB F OBKQP QVMBSOJFKT[ZNySËEFNJOGPSNBDKJP[BMFDFOJBDIEPUZ D[DZDIZXJFOJBOJFNPXMUPLB[BMJTJÂMFLBS[F 1S[ZD[ZNNBUFLLPS[ZTUBKDZDI[QPSBEZMFLB S[B XQSPXBE[JP HMVUFO EP EJFUZ OJFNPXMÂDJB X OJF XBvDJXZN PLSFTJF 3ZD 1POBEUP [OBD[OB D[Âv¾ NBUFL XZLPS[ZTUVKF *OUFSOFU PSB[ D[BTPQJTNB J QPSBEOJLJ CSBOPXF D[OJF KBLP ySËEP XJF E[ZOBUFNBU[BTBE[ESPXFHPZXJFOJBE[JFDJ

0mówienie *OUFODKBVUPSËXCBEBOJBCZPTQSBXE[FOJF[OBKPNP vDJJ[BTUPTPXBOJBXQSBLUZDFBLUVBMOZDI[BMFDFÉEP UZD[DZDIZXJFOJBOJFNPXMUQS[F[NBULJ[8BST[BXZ JPLPMJDXPCMJD[V[NJBO LUËSF[PTUBZXQSPXBE[POF XTDIFNBUBDIZXJFOJBJEBOZDIOBVLPXZDIEPUZD[ DZDIQPUFODKBMOZDILPS[ZvDJXZOJLBKDZDI[QPEFKNP XBOJBJOUFSXFODKJZXJFOJPXZDIXFXD[FTOZNPLSF TJFZDJB8ZOJLJCBEBOJBXZLB[VK FXXJÂLT[PvDJ QS[FBOBMJ[PXBOZDI QS[ZQBELËX NBULJ OJF LPOUZOV VKLBSNJFOJBQJFSTJXFEVHOBKOPXT[ZDI[BMFDFÉ8 [BLSFTJFSP[T[FS[BOJBEJFUZOJFNPXMU[OBD[DBD[Âv¾ NBUFL QSBLUZLVKF XBvDJXZ TDIFNBU XQSPXBE[BOJB QPLBSNËX V[VQFOJBKDZDI QS[Z D[ZN XJÂLT[Pv¾ E[JFDJKFTULBSNJPOBQSPEVLUBNJQS[ZHPUPXZXBOZNJ XEPNV+FEOPD[FvOJF[BOBMJ[ZEBOZDIEPUZD[DZDI XZPESÂCOJPOFHPHMVUFOVXZOJLB FQSBXJEPXZTDIF NBUQPTUÂQPXBOJBKFTUQSBLUZLPXBOZXOJF[OBD[OZN PETFULVCBEBOZDI0QSBDPXBOFXZOJLJXTLB[VKMF LBS[ZKBLPJTUPUOFySËEPQP[ZTLJXBOJBJOGPSNBDKJOB UFNBUZXJFOJBOJFNPXMU /B QPETUBXJF V[ZTLBOZDI XZOJLËX TUXJFSE[POP F OJFTQFOB QPPXB BOLJFUPXBOZDI NBUFL LBSNJB QJFSTJ EP VLPÉD[FOJB N OJFNPXMÂDJB QPOBEUP KFEZOJF NBUFL LPOUZOVPXBP LBSNJFOJF QJFSTJ XUZNXZD[OFLBSNJFOJFOBUVSBMOF EPVLPÉ D[FOJBNE[JFDLB1PNJNPF XFEVHXZUZD[OZDI &41()"/ 8)0 <> J QPMTLJDI FLTQFSUËX DFMFN EP LUËSFHPOBMFZEZ¾ KFTUXZD[OFLBSNJFOJFQJFSTJ QS[F[PLPPNJFTJÂDZ VXBBTJÂ FLBSNJFOJFD[Â vDJPXFMVCQS[F[PLSFTLSËUT[ZKFTUSËXOJFLPS[ZTUOF /BQPETUBXJFXJFMVCBEBÉPCTFSXBDZKOZDIQPELSFvMB TJÂXQZXD[ZOOJLËXTPDKPEFNPHSBGJD[OZDIJFLPOP NJD[OZDI EFUFSNJOVKDZDI PETFUFL E[JFDJ LBSNJP OZDIXTQPTËCOBUVSBMOZ KBLJD[BTQPEUS[ZNZXBOJB UFHPTQPTPCVLBSNJFOJB< >8OBT[ZNCBEBOJV P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 6 , n r 3 , m a j – c z e r w i e c 2 0 11

[VXBHJOB[CZUNBHSVQÂ OJFBOBMJ[PXBOPQS[ZD[ZO PSB[D[ZOOJLËX LUËSFQPUFODKBMOJFNPHZXQZO¾OB EFDZ[KÂNBULJP[BQS[FTUBOJVLBSNJFOJBQJFSTJ 4QPvSËEBOLJFUPXBOZDILPCJFUXJÂLT[Pv¾QSBLUZ LVKFXBvDJXZTDIFNBUSP[T[FS[BOJBEJFUZOJFNPXMU XQPLBSNZV[VQFOJBKDF/JFTUFUZEPv¾MJD[OBHSVQB LPCJFU D[ZOJ UP [CZU XD[FvOJF MVC PQËyOJB XQSPXB E[BOJF QPLBSNËX V[VQFOJBKDZDI DIP¾ OB QPETUB XJF EPTUÂQOZDI EBOZDI OBVLPXZDI OJF [OBKEVKF TJÂ XDIXJMJPCFDOFKSBDKPOBMOZDIQPETUBXUBLJFHPQPTUÂ QPXBOJB SËXOJFXPEOJFTJFOJVEPQPLBSNËXQPUFO DKBMOJFBMFSHJ[VKDZDI< > 1PSËXOBOJF[EBOZNJ[QJvNJFOOJDUXB 6[ZTLBOFQS[F[OBTEBOFXZEBKTJÂCZ¾TQËKOF[BOB MJ[QSBLUZLZXJFOJBOJFNPXMU VSPE[POZDIXMBUBDI q QS[FQSPXBE[POQS[F[4DIJFTTJXTQ<> XLSBKBDIFVSPQFKTLJDI XUZNSËXOJFX1PMTDF8 CBEBOJVUZNOJFNBMV OJFNPXMUX1PMTDF LBSNJPOZDINMFLJFNNPEZGJLPXBOZNJ LBS NJPOZDI X TQPTËC OBUVSBMOZ QPLBSNZ V[VQFOJBK DF [PTUBZ XQSPXBE[POF [CZU XD[FvOJF <> 3ËXOJF XLXFTUJJXQSPXBE[BOJBQSPEVLUËXV[VQFOJBKDZDI JDIXBSUPvDJPEZXD[ZDIJTQPTPCVZXJFOJBQPELSF vMBTJÂSPMÂD[ZOOJLËXTPDKPFLPOPNJD[OZDI< > 4[D[FHËMOF NJFKTDF X QS[ZHPUPXBOFK QS[F[ OBT BOBMJ[JF[BKHMVUFO [FX[HMÂEVOBQS[FTBOLJTVHF SVKDF JPEQPXJFEOJD[BTJTQPTËCKFHPXD[FOJBEP EJFUZOJFNPXMÂDJBNPFXQZXB¾OB[NOJFKT[FOJFSZ [ZLBXZTUQJFOJBVE[JFDLBDFMJBLJJ DVLS[ZDZUZQV* D[ZBMFSHJJOBQT[FOJDÂ;OBT[FHPPQSBDPXBOJBXZOJ LB FPQUZNBMOZBLUVBMOZTDIFNBUD[BTVJTQPTPCV XQSPXBE[BOJB HMVUFOV EP EJFUZ [BTUPTPXBP KFEZOJF BOLJFUPXBOZDI NBUFL 5FNBU XZEBKF TJÂ UZN CBSE[JFK LPOUSPXFSTZKOZ F [ XZOJLËX OBT[FK QSBDZ XZOJLBOJTLBvXJBEPNPv¾NBUFLXLXFTUJJJEFOUZGJ LBDKJ QSPEVLUËX [BXJFSBKDZDI HMVUFO LUËSF XBvDJ XJF SP[QP[OBKF OJFTQFOB TQPvSËE PCKÂUZDI CB EBOJFNNBUFL 1SBXJEPXP [CJMBOTPXBOB EJFUB QS[FKvDJPXB NB [BTQBLBKB¾QPUS[FCZPSHBOJ[NVX[BLSFTJF[BQPUS[F CPXBOJB FOFSHFUZD[OFHP J PEQPXJFEOJFK LPNQP[ZDKJ TLBEOJLËXPEZXD[ZDIPSB[NBLSPJNJLSPFMFNFO UËX%BOFQPMTLJFEPXPE[ FCMJTLPNBUFLQS[Z HPUPXVKF QPTJLJ EMB OJFNPXMU TBNPE[JFMOJF D[ÂTUP XOJFQSBXJEPXZTQPTËC<>;XZOJLËXOBT[FHPCB EBOJB XZOJLB F KFEZOJF PL NBUFL LBSNJ TXF E[JFDJQSPEVLUBNJHPUPXZNJQS[F[OBD[POZNJEMBPE QPXJFEOJFKHSVQZXJFLPXFK BQP[PTUBFQS[ZHPUPXVK QPTJLJ TBNPE[JFMOJF DP NPF TLVULPXB¾ OJFXBvDJ XZN [CJMBOTPXBOJFN EJFUZ /JF BOBMJ[PXBOP KFEOBL X UFK QSBDZ KBLPvDJPXFHP TLBEV QS[ZHPUPXZXBOZDI TBNPE[JFMOJFQPTJLËX $JFLBXZN BTQFLUFN QSBDZ XZEBKF TJÂ OBUPNJBTU BOBMJ[BySËEFJOGPSNBDKJOBUFNBUQSBXJEPXFHPZ XJFOJB OJFNPXMU HE[JF XDJ OBKCBSE[JFK [OBD[DB

245

246

PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES KFTUSPMBMFLBS[B/JFTUFUZBOLJFUBVX[HMÂEOJBKFEZOJF JOGPSNBDKF V[ZTLBOF PE NBULJ B OJF CF[QPvSFEOJP QS[FLB[ZXBOFQS[F[MFLBS[Z*OOF[OBD[DFySËEBJO GPSNBDKJEPUZD[DFZXJFOJBE[JFDJXTLB[ZXBOFQS[F[ NBULJUP*OUFSOFUJQPSBEOJLJCSBOPXF

&41()"/ $PNNJUUFF PO /VUSJUJPO #SFBTUGFFEJOH + 1F EJBUS(BTUSPFOUFSPM/VUSq &41()"/ $PNNJUUFF PO /VUSJUJPO $PNQMFNFOUBSZ GFFEJOH B DPNNFOUBSZ CZ UIF &41()"/ $PNNJUUFF PO /VUSJUJPO+1FEJBUS(BTUSPFOUFSPM/VUSq UVNBD[FOJF QPMTLJF .FEZDZOB 1SBLUZD[OB q

.PDOFJTBCFTUSPOZCBEBOJB .PDO TUSPO CBEBOJB KFTU XZTPLJ PETFUFL V[ZTLBOZDI [XSPUOZDI PEQPXJFE[J +FEOBLF EPCËS CBEBOFKHSVQZ [BLSFTUFSZUPSJBMOZJJMPvDJPXZ OJF[P TUB EPLPOBOZ MPTPXP DP QP[XPMJPCZ FLTUSBQPMPXB¾ XZOJLJ OB DB QPQVMBDKÂ NBUFL 8BST[BXZ J PLPMJD 1PUFODKBMOZNySËEFNCÂEVKFTUSFUSPTQFLUZXOZDIB SBLUFS CBEBOJB DP [XJÂLT[B SZ[ZLP CÂEV TZTUFNB UZD[OFHP [XJ[BOFHP [ QS[ZQPNJOBOJFN TPCJF QSBL UZL ZXJFOJPXZDI XF XD[FvOJFKT[ZDI PLSFTBDI ZDJB E[JFDLB1POBEUPQS[FQSPXBE[POBBOLJFUBOJF[PTUBB QPEEBOB XBMJEBDKJ DFMFN XFSZGJLBDKJ USBGOPvDJ [BEB OZDIQZUBÉJV[ZTLBOJBXJBSZHPEOZDI OJFNJKBKDZDI TJÂ [ S[FD[ZXJTU QSBLUZL PEQPXJFE[J 8JÂLT[Pv¾ BOLJFU [PTUBB QS[FQSPXBE[POB CF[QPvSFEOJP QS[F[ QS[ZHPUPXBOZDIBOLJFUFSËX MFLBS[JTUVEFODJNFEZ DZOZ

DPQP[XPMJPOBVT[D[FHËPXJFOJFPEQPXJFE[J

(SFFS'3 4JDIFSFS4) #VSLT"8"NFSJDBO"DBEFNZPG 1FEJBUSJDT$PNNJUUFFPO/VUSJUJPO"NFSJDBO"DBEFNZPG 1FEJBUSJDT 4FDUJPO PO "MMFSHZ BOE *NNVOPMPHZ &GGFDUT PG FBSMZOVUSJUJPOBMJOUFSWFOUJPOTPOUIFEFWFMPQNFOUPGBUP QJD EJTFBTF JO JOGBOUT BOE DIJMESFO UIF SPMF PG NBUFSOBM EJFUBSZSFTUSJDUJPO CSFBTUGFFEJOH UJNJOHPGJOUSPEVDUJPOPG DPNQMFNFOUBSZGPPET BOEIZESPMZ[FEGPSNVMBT1FEJBUSJDT q 4LJOOFS +% $BSSVUI #3 )PVDL ,4 #PVOET 8 .PSSJT . $PY%3FUBM-POHJUVEJOBM4UVEZPG/VUSJFOUBOE'PPE *OUBLFTPG8IJUF1SFTDIPPM$IJMESFO"HFEUP.POUIT +"N%JFU"TTPDq ;VUBWFSO" #SPDLPX* 4DIBBG# WPO#FSH" %JF[6 #PS UF . FU BM 5JNJOH PG TPMJE GPPE JOUSPEVDUJPO JO SFMBUJPO UP FD[FNB BTUINB BMMFSHJD SIJOJUJT BOE GPPE BOE JOIB MBOU TFOTJUJ[BUJPO BU UIF BHF PG ZFBST SFTVMUT GSPN UIF QSPTQFDUJWFCJSUIDPIPSUTUVEZ-*4"1FEJBUSJDT

Wnioski 1S[FQSPXBE[POF QS[F[ OBT CBEBOJF PSB[ EBOF [ QJvNJFOOJDUXB [XSBDBK VXBHÂ OB CBSE[P JTUPUOZ QSPCMFNOJFQSBXJEPXZDIOBXZLËXJQSBLUZLZXJF OJPXZDI TUPTPXBOZDI QS[F[ NBULJ %MBUFHP TVT[OF XZEBKF TJÂ QPEFKNPXBOJF LPMFKOZDI LSPLËX DFMFN VTUBMFOJBD[ZOOJLËXJNQMJLVKDZDIOBKD[ÂTUT[FCÂEZ ZXJFOJPXF UK[CZULSËULJPLSFTXZD[OFHPLBSNJF OJBQJFSTJD[Z[CZUXD[FTOFXQSPXBE[BOJFQPLBSNËX V[VQFOJBKDZDI6[BTBEOJPOBXZEBKFTJÂUBLFTUBB QPQVMBSZ[BDKBBLUVBMOZDI[BMFDFÉZXJFOJPXZDI

q 8)0 8)"(MPCBMTUSBUFHZGPSJOGBOUBOEZPVOHDIJME GFFEJOH 5IF PQUJNBM EVSBUJPO PG FYDMVTJWF CSFBTUGFFEJOH 1SPWJTJPOBMBHFOEBJUFN 3VPXFJ - %BSMJOH / .BVSJDF & #BSLFS - (SVNNFS 4USBXO -. #SFBTUGFFEJOH 3BUFT JO UIF 6OJUFE 4UBUFT CZ $IBSBDUFSJTUJDTPGUIF$IJME .PUIFS PS'BNJMZ5IF /BUJPOBM*NNVOJ[BUJPO4VSWFZ1FEJBUSJDTq 4DIJFTT 4 (SPUF 7 4DBHMJPOJ 4 -VRVF 7 .BSUJO ' 4UP MBSD[ZL"FUBM*OUSPEVDUJPOPGDPNQMFNFOUBSZGFFEJOHJO &VSPQFBODPVOUSJFT +1FEJBUS(BTUSPFOUFSPM/VUS q )FOESJDLT , #SJFGFM 3 /PWBL 5 ;JFHMFS 1 .BUFSOBM BOE

PiĂmiennictwo ,BSMCFSH + " #JPMPHJDBMMZ0SJFOUFE .BUIFNBUJDBM .PEFM *$1 GPS )VNBO (SPXUI "DUB 1BFEJBUS 4DBOE q #BLFS%1SPHSBNNJOHUIFCBCZ8.PUIFST CBCJFTBOE IFBMUIJOMBUFSMJGF&EJOCVSHI$IVSDIJMM-JWJOHTUPOF Qq

$IJME $IBSBDUFSJTUJDT "TTPDJBUFE XJUI *OGBOU BOE 5PEEMFS 'FFEJOH1SBDUJDFT +"N%JFU"TTPDq 'FJO 4# -BCJOFS8PMGF + 4DBOMPO ,4 (SVNNFS4USBXO -. 4FMFDUFE $PNQMFNFOUBSZ 'FFEJOH 1SBDUJDFT BOE 5IF JS"TTPDJBUJPO8JUI.BUFSOBM&EVDBUJPO1FEJBUSJDT q 4UPMBSD[ZL" ;BHËSFDLB&8BSUPv¾PEZXD[BJTQPTËCZ

%PCS[BÉTLB" $[FSXJPOLB4[BGMBSTLB. ,VOBDIPXJD[)

XJFOJBOJFNPXMUXJNJFTJDVZDJBX1PMTDF1FEJBU

,TJZL + -VLBT 8 3ZLP + FU BM ;BMFDFOJB EPUZD[DF

8TQËD[ (BTUSPFOUFSPM )FQBUPM J ZXJFOJF %[JFDLB

ZXJFOJB[ESPXZDIE[JFDJXQJFSXT[ZNSPLVZDJBPQSBDP

q

XBOFQS[F[;FTQË<QFSUËXQPXPBOZQS[F[,POTVMUBO UB ,SBKPXFHP ET 1FEJBUSJJ 4UBOEBSEZ .FEZD[OF q

P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 6 , n r 3 , m a j – c z e r w i e c 2 0 11

Praktyki żywienia niemowląt i małych dzieci wśród matek z Warszawy i okolic

Praktyki żywienia niemowląt i małych dzieci wśród matek z Warszawy i okolic

Recommend Documents